- Het begon met Alipay, een mobiel betaalsysteem dat extreme hoeveelheden gegevens verzamelt
- Toen kwam Sesame Credit, een schatkamer vol persoonlijke gegevens
- Nu wil de Chinese regering ‘sociaal krediet’ uitbreiden – een soort Orwelliaanse nachtmerrie
Je bent waarschijnlijk wel bekend met kredietscorebureaus als Equifax en Experian. Ze houden je financiële gedrag in de gaten en beoordelen je toekomstige kredietwaardigheid. Hoe hoger je score, des te beter je kredietwaardigheid bij autodealers, banken en andere instanties. Je kredietscore bepaalt of je een hypotheek kunt afsluiten, een autolening kunt krijgen of je creditcardlimiet kunt verhogen. Ook is het van invloed op de rentetarieven van je leningen.
Maar voor China, in het tijdperk van big data en ‘zacht autoritarisme’, is dat niet voldoende. Als een soort voortvloeiing van ‘sociaal krediet’ monitoring door de Ant Financial Services Group (AFSG), wil de Chinese overheid nu ook gedragsgegevens gaan verzamelen over haar bijna 1,4 miljard burgers en hen óf belonen óf ‘straffen’ voor wat ze doen of niet doen. Dit doet sterk denken aan de aflevering ‘Nosedive’ van de serie Black Mirror. De implicaties van dit sociale kredietsysteem zijn beangstigend.
Het begon met Alipay, een mobiel betaalsysteem dat extreme hoeveelheden gegevens verzamelt
Het is als sociaal experiment in de particuliere sector begonnen, waar je vrijwillig aan kunt deelnemen. Alipay, eigendom van AFSG en een dochteronderneming van de Chinese titaan Alibaba, biedt een handig mobiel betalingssysteem aan. Alipay wordt in verschillende landen geaccepteerd en biedt gebruikers de mogelijkheid om met een eenvoudige swipe rekeningen te betalen en boodschappen, kleding en maaltijden te kopen. Met Alipay kun je ook een Uber boeken of accommodatie bij Airbnb reserveren. Achter al dit gemak schuilt echter ook een enorm digitaal netwerk dat gericht is op het verzamelen van gegevens. Mara Hvistendahl schrijft voor Wired: “Je kunt het vergelijken met Amazon die eBay, Apple News, Groupon, American Express, Citibank en YouTube heeft opgeslokt en al hun gebruikersgegevens verzamelt”.
Als onderdeel van haar dienstverlening biedt Alipay haar gebruikers ook Zhima Credit of Sesame Credit – wat van moederbedrijf Alibaba en Tencent is. Gebruikers die voor Sesame Credit kiezen worden ook lid van een sociaal netwerk dat niet alleen het soort financiële gegevens verzamelt waar bedrijven als Experian en Equifax gebruik van maken, maar veel en veel meer. Sesame Credit vertegenwoordigt ‘zacht’ autoritarisme met een digitaal vleugje.
Toen kwam Sesame Credit – een schatkamer vol persoonlijke gegevens
Sesame Credit wil veel meer van je weten dan of je wel of geen wanbetaler bent. Je sociale score – die kan variëren van 350 tot 950 punten – wordt bijvoorbeeld bepaald door wat je koopt of wat voor opleiding je hebt gedaan. Maar ook de scores van je vrienden en collega’s hebben invloed op die van jou. Hoe hoger je score, des te meer beloningen je krijgt. Heb je een lage score, dan worden je reis- en accommodatiemogelijkheden bijvoorbeeld beperkt, krijg je langzamer internet of moet je grof betalen voor basisdiensten.
Hoe het algoritme werkt dat Sesame Credit gebruikt om je sociale krediet te beoordelen is niet bekend. Wat wel klinkklaar is, is dat Sesame Credit een zeer veelzijdig instrument is voor social engineering. Als je je associeert met mensen die een lage sociale score hebben, lijdt jouw eigen score daar ook onder. Dat heeft al geleid tot veranderingen in sociale patronen. En die macht – om burgers op zachte maar krachtige manier te kunnen beïnvloeden – heeft de interesse gewekt van de steeds autoritairder wordende Chinese regering.
In deze video zie je hoe Sesame Credit werkt:
Nu wil de Chinese regering ‘sociaal krediet’ uitbreiden – een soort Orwelliaanse nachtmerrie
Hvistendahl zegt: “In 2014 riep de State Council – het Chinese regeringskabinet – openlijk op tot de instelling van een landelijk traceersysteem om de reputatie van individuen, bedrijven en zelfs overheidsfunctionarissen te beoordelen. Het is de bedoeling dat, tegen 2020, over elke Chinese burger verplicht een dossier samengesteld wordt met gegevens uit openbare en particuliere bronnen. Deze bestanden kunnen worden doorzocht aan de hand van vingerafdrukken en andere biometrische kenmerken. ‘Een puntensysteem dat de hele samenleving bestrijkt’, noemt de State Council het”. Het lijkt erop dat het de bedoeling is om de macht van iets als Alipay – misschien zelfs Alipay zelf – te gebruiken om het gedrag van het Chinese volk te monitoren, waarbij elke burger wordt gestraft of beloond voor zijn of haar acties. Als je doet wat de overheid goedkeurt, schiet je sociale krediet omhoog. Maar als je bijvoorbeeld een afwijkende mening hebt of geruchten verspreidt op social media, dan zal dat direct gevolgen hebben voor je score – en je vrijheid.
Misschien denk je dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen, maar vergis je niet. Volgens officiële documenten die onder andere door Business Insider Nederland zijn gevonden, kunnen mensen met een laag sociaal krediet bijvoorbeeld “niet als ambtenaar aan het werk. Je verliest de toegang tot sociale zekerheid en welvaart. Je wordt door de Chinese douane strenger gecontroleerd. Je wordt uitgesloten van hogere functies in de food- en medische sector. Je krijgt geen bed in nachttreinen. Je kunt niet naar de betere hotels of restaurants en je kunt niet bij reisbureaus terecht. Je kinderen mogen niet naar duurdere privéscholen”. Het is een zeer vergaande vorm van sociale controle. Rachel Botsman schrijft for Wired UK dat in de officiële documenten van de Chinese overheid staat: “Laat de betrouwbaren vrijelijk bewegen onder de hemel, terwijl de onbetrouwbaren worden belemmerd om ook maar één stap te zetten”.
Samantha Hoffman, een sociaal kredietonderzoeker aan het International Institute for Strategic Studies in Londen, is maar één van de vele critici die dit systeem Orwelliaans noemen, een woord dat afgeleid is van de naam van de Engelse auteur George Orwell. Hij schreef de angstaanjagende klassieker 1984, een bittere satire op een politiek systeem dat een ijzeren greep heeft op het doen en laten van burgers.
In de Orwelliaanse nachtmerrie – die er echt aan zit te komen – wordt elke Chinese burger straks door middel van mobiel-gegenereerde big data gemonitord en zal wangedrag echte gevolgen hebben. De samenleving zal een gevangenis worden zonder muren waarin mensen in twee groepen worden opgesplitst: burgers die de goedkeuring hebben van de regering en zij die door middel van dagelijkse bestraffing gecorrigeerd worden.
Is dit de toekomst van de Chinese samenleving? We kijken met de wereld mee om te zien hoe dit scenario zich zal gaan ontwikkelen.
