Samenvatting
De bedrijfswereld staat op een belangrijk keerpunt. Terwijl de meeste bedrijven AI-tools nog aan het verkennen zijn en marginaal inzetten, is er een nieuw type bedrijf opgekomen dat AI in het middelpunt zet van hoe ze werken, concurreren en groeien. Deze AI-first bedrijven gebruiken technologie niet alleen anders, ze verleggen de grenzen van wat mogelijk is op het gebied van schaal, efficiëntie en innovatie.
- AI-first bedrijven draaien 25 tot 35 keer meer omzet per medewerker dan traditionele bedrijven
- 42% van de grote bedrijven gebruikt nu actief AI, en de vroege instappers investeren er steeds meer in
- Koplopers verdienen 3,50 dollar voor elke dollar die ze in AI-technologie steken
- Om concurrerend te blijven, moeten bedrijven AI binnen 12 maanden implementeren, zeggen de marktleiders
- Autonome bedrijfsactiviteiten gaan tussen 2025 en 2028 steeds normaler worden
- Marktconsolidatie gaat in het voordeel werken van AI-first-bedrijven
Alles wijst op de geboorte van een nieuw soort organisatie. De vraag waar bedrijven nu voor staan, is niet of ze AI moeten omarmen, maar of ze het zich kunnen veroorloven om niet AI-first te worden voordat hun concurrenten dat doen.
Elke industriële revolutie (we zitten inmiddels in de vierde) kent mensen die de veranderingen toejuichen en mensen die er met tegenzin in meegaan. Toen aan het einde van de negentiende eeuw elektriciteit gemeengoed werd, vervingen sommige fabrieken de stoommachines door elektromotoren, maar bleven vasthouden aan hun oude werkwijzen. Andere fabrieken bouwden van de grond af opnieuw op en richtten hun productie totaal anders in. Je zou kunnen zeggen dat die laatste groep elektriciteit niet alleen toepaste, maar ook elektrisch is gaan denken. Op dit moment zien we door de komst van AI een soortgelijke tweedeling.
Toen ChatGPT eind 2022 voor iedereen beschikbaar kwam, werd het potentieel van AI plotseling tastbaar. Het dwong organisaties ook eens goed in de spiegel te kijken en zichzelf een lastige vraag te stellen: zijn we wel toegerust voor een toekomst waarin machines zelfstandig kunnen denken? Voor de meeste bedrijven was het antwoord dat hun processen hier niet voor gemaakt zijn. Maar voor een kleine groep vooruitstrevende organisaties bleek het goed uit te pakken: wie zijn bedrijf had opgezet vanuit AI als ‘vanzelfsprekendheid’, bleek de concurrentie een stap voor te zijn.
Bedrijven die AI voorop stellen (AI-first bedrijven) meten productiviteit anders, zoeken mensen met andere vaardigheden en concurreren op andere manieren. Ze zien data niet als een bijproduct van bedrijfsprocessen, maar als de brandstof die elke beslissing aandrijft. Ook – en dat is heel belangrijk – beschouwen ze de tijd waarin we nu leven niet als een periode van ontwrichting waarin ze zich staande moeten zien te houden, maar als het begin van het nieuwe normaal; een normaal waar ze zelf actief aan bouwen. AI-first bedrijven zijn eigenlijk de architecten van de toekomst. Ze schrijven de regels die anderen uiteindelijk gaan overnemen. Ze banen het pad voor nieuwe werkwijzen. En ze laten zien wat er mogelijk is wanneer we niet langer proberen AI in onze wereld te passen, maar onze wereld opnieuw vormgeven rondom de mogelijkheden van AI.
De grote versnelling
Steeds meer bedrijven laten de experimenten achter zich en omarmen een ‘AI-first’ mentaliteit.
Hoe is AI eigenlijk doorgebroken in het bedrijfsleven, en hoe zijn bedrijven geëvolueerd naar AI-first? Die ontwikkeling verliep in drie fasen. De basisfase draaide om pilots en vragen rondom integratie en governance. Traditionele, op regels gebaseerde systemen maakten plaats voor geavanceerde toepassingen, aangedreven door grote taalmodellen. Toch bleven de meeste bedrijven nog aarzelend, en zagen AI meer als een interessant experiment dan als een strategische noodzaak.
De experimentele fase was een periode waarin bedrijven verder keken dan simpele automatisering. Ze verkenden hoe AI kon helpen bij het creëren van nieuwe bedrijfsmodellen en inkomstenstromen. Veel bedrijven richtten hun eigen AI-onderzoeks- en ontwikkelingscentra op en er kwamen nieuwe leidinggevende functies op dit gebied. AI was niet langer zomaar een technische tool, maar werd een strategische topprioriteit.
We zitten nu in de transformatiefase. Steeds meer bedrijven verankeren AI in hun bedrijfsvoering en maken de stap van ‘AI-ondersteund’ naar ‘AI-first’. Dit is de meest uitdagende fase, die om grote veranderingen vraagt in hoe we werken, onze teams samenstellen en concurreren. Uit de Global AI Adoption Index van IBM blijkt dat 42% van de grote organisaties AI op dit moment actief inzet in hun bedrijf, terwijl nog eens 40% de technologie actief aan het onderzoeken is. Ondertussen trappen de koplopers het gaspedaal verder in: 59% versnelt hun AI-uitrol en investeringen. Dat wijst erop dat ze successen boeken met hun investeringen.
Wat maakt een bedrijf écht AI-first?
Is jouw bedrijf alleen maar AI-ondersteund of echt AI-first? Ontdek hieronder het verschil en waarom het ertoe doet.
Wat is nu precies het verschil tussen AI-ondersteunde en AI-first bedrijven? Bedrijven die AI-ondersteund zijn, integreren AI in de bestaande processen. Denk aan een productiviteitsboost of een kleine efficiëntieslag. Maar AI-first bedrijven doen het andersom: zij bouwen hun hele bedrijfsmodel opnieuw op rond slimme automatisering. Hierdoor ontstaan er compleet nieuwe mogelijkheden voor schaalvergroting, snelheid en concurrentievoordeel. Bij AI-first bedrijven is kunstmatige intelligentie niet slechts een gereedschap, maar de rode draad die door de hele organisatie loopt. Het is een allesomvattende aanpak waarbij AI in elke afdeling is verweven: van de ontwikkeling van nieuwe producten en personeelsbeheer tot klantenservice en financiën.
De belangrijkste culturele verschuiving is misschien wel de overgang naar data-gedreven besluitvorming. Bij AI-first bedrijven is data de leidraad: ze gebruiken gigantische datastromen om hun strategische koers te bepalen, hun werkprocessen te verfijnen en markttrends met haarscherpe nauwkeurigheid te voorspellen. Deze methode beweegt voorbij intuïtief leiderschap naar strategieën die op feiten zijn gebaseerd. Bedrijven kunnen daardoor beter en in real time inspelen op veranderende omstandigheden. Met autonome workflows kunnen bedrijven die AI centraal stellen, hun routinewerkzaamheden vrijwel zonder menselijke tussenkomst laten verlopen. Maar de ware kracht? Die ligt in het doortrekken van deze automatisering naar complexe besluitvorming. Hierdoor kunnen AI-first bedrijven hun kosten flink verlagen én razendsnel reageren, op een manier die traditionele bedrijven simpelweg niet kunnen bijbenen.
Een treffend voorbeeld van deze manier van werken, komt van Tobi Lütke, de topman van Shopify, die zijn hele bedrijf de mantra ‘AI-first’ heeft opgelegd. “Voordat teams om extra personeel en middelen vragen, moeten ze eerst aantonen waarom ze hun doelen niet kunnen bereiken met behulp van AI,” aldus Lütke. Deze mentaliteit schudt de klassieke manier van werken en het toewijzen van middelen flink op. Het prikkelt teams om écht innovatief te zijn en maakt het gebruik van AI een vanzelfsprekend onderdeel van de dagelijkse workflow.
De anatomie van AI-first
Wat zijn de vijf basiselementen die ervoor zorgen dat AI-first bedrijven succesvol zijn?
Succesvolle AI-first bedrijven steunen op vijf basiselementen die elkaar versterken. Intelligente data-infrastructuur vormt de ruggengraat; denk hierbij aan realtime data-pijpleidingen, robuuste beveiligingskaders, servers en schaalbare opslagoplossingen die de enorme datavereisten van moderne AI-systemen aankunnen. Het tweede element bestaat uit AI-native toepassingen. Zie ze als een radicale vernieuwing: het is software die niet simpelweg een AI-sausje over een bestaand product giet. Deze applicaties zijn van nature adaptief. Ze leren zelfstandig en continu bij, passen zich aan op basis van gebruikersinteracties, én reageren op veranderingen in de markt.
Neem bijvoorbeeld Netflix: hun AI-gestuurde personalisatie analyseert miljoenen gebruikersacties om haarfijne voorkeursprofielen te creëren. Wist je dat in 2024 ruim 80% van de content die op Netflix werd bekeken, via zo’n persoonlijke aanbeveling werd gevonden? De streamingdienst zet AI ook in voor productiebeslissingen; het analyseert kijkgedrag en trends om te bepalen welke nieuwe series en films het waard zijn om in te investeren. De AI-systemen van het bedrijf helpen voorspellen welke content zal aanslaan bij specifieke doelgroepen. En op basis daarvan kan gerichtere en succesvolle content worden ontwikkeld.
Adaptieve governancekaders vormen het derde element. Ze zorgen voor toezicht en zijn flexibel genoeg om zich aan te kunnen passen aan de dynamische aard van AI-systemen. Innovatie en verantwoordelijkheid blijven ermee in balans, zodat het gebruik van AI ethisch blijft. De uitdaging zit ’m in het creëren van governancestructuren die snel experimenteren mogelijk maken, in combinatie met goed risicobeheer.
Nét zo belangrijk is element nummer vier: samenwerkingskaders voor mens en AI. In plaats van mensen te vervangen, moeten deze kaders ervoor zorgen dat medewerkers hun talenten optimaal kunnen benutten terwijl routinetaken worden geautomatiseerd. De methode van Tesla laat zien hoe dit in de praktijk kan werken. Daar wordt AI gebruikt voor optimalisering van de productie, bewaking van de kwaliteit en het versnellen van de productontwikkeling. Zodat de medewerkers hun energie kunnen steken in strategische keuzes, hoogstaand ontwerp- en engineeringwerk en creatieve probleemoplossing.
Het laatste basiselement zijn continu lerende systemen. Ze zorgen ervoor dat bedrijven kunnen blijven groeien. Ze verwerken onophoudelijk nieuwe data, feedback en de laatste technologische ontwikkelingen om de prestaties te blijven verbeteren. De ontwikkeling van Amazon is een goed voorbeeld van hoe AI een cruciaal onderdeel van de bedrijfsvoering kan worden. Amazon heeft dit bereikt door een doordachte integratie op meerdere gebieden: gepersonaliseerde klantervaringen, operationele efficiëntie via AI-gestuurde logistiek en nieuwe bedrijfsmodellen met behulp van AI-gestuurde diensten.
Hoe bouw je een AI-first bedrijf?
Praktijkvoorbeelden van AI als de sleutel tot transformatie.
Uit Microsofts omvangrijke AI-transformatie leren we hoe ook gevestigde ondernemingen met succes de sprong naar AI-first kunnen wagen. Mét behoud van hun bestaande klantrelaties en sterke infrastructuur. Onder leiding van CEO Satya Nadella investeerde Microsoft meer dan 13 miljard dollar in OpenAI; AI is inmiddels een onmisbaar onderdeel van al hun producten. Het bedrijf zette er vol op in: het creëerde speciale AI-onderzoeksafdelingen, reorganiseerde teams op basis van AI-first principes en implementeerde prestatiemetingen gericht op AI-gestuurde waardecreatie. Het resultaat kennen we. Microsoft staat aan de top van bedrijven met de hoogste beurswaarde ter wereld. AI is de voornaamste motor achter deze groei.
De Spaanse bank BBVA zette als eerste bank in Europa ChatGPT Enterprise op grote schaal in. Ze bouwden zelfs een eigen GPT Store met 700 bots die hun medewerkers ondersteunen bij juridische, krediet- en marketingwerkzaamheden. De Retail Banking Legal Assistant GPT handelt 40.000 klantvragen per jaar af, en de Credit Analysis Pro GPT automatiseert het verzamelen van financiële en ESG-gegevens. Het nieuwe systeem bleek een schot in de roos: volgens de bank besparen analisten maar liefst 70% van hun voorbereidingstijd. De AI bezorgt elke gebruiker gemiddeld 2,8 uur tijdwinst per week, en de interne tevredenheid schoot omhoog. Ricardo Martín Manjón, Global Head of Data bij BBVA, licht toe: “We hebben deze tools overal in de bank uitgerold, want als het de vonk voor een grotere transformatie moest zijn, moesten we iedereen de technologie laten ervaren.” Hij vervolgt: “Mensen zien de meerwaarde. We hoeven deze verandering niet te pushen. Iedereen wil er deel van uitmaken.”
Farmaceutisch bedrijf Moderna had ook grootse plannen: ze wilden dat ál hun duizenden werknemers binnen zes maanden volledig bedreven waren in het gebruik van generatieve AI. Om dat te bereiken, introduceerden ze ChatGPT Enterprise. En met succes: in slechts twee maanden tijd hadden medewerkers al 750 unieke GPT’s gecreëerd. Maar liefst 40% van de wekelijkse actieve gebruikers ontwikkelde bovendien hun eigen modellen voor dagelijks gebruik, met een gemiddelde van 120 gesprekken per gebruiker per week.
Wat deze voorbeelden aantonen, is hoe bliksemsnel bedrijven AI kunnen implementeren, maar alleen als het management er vol op inzet – geen langzame, afdeling-per-afdeling uitrol. De sleutel tot succes? Uitgebreide training, het aanwijzen van een AI-expert in elke afdeling en duidelijke regels voor het gebruik van AI.
De concurrentie voorblijven
Met de moordende concurrentie van vandaag is AI-first niet langer een nice-to-have, maar een absolute must om overeind te blijven.
Een soepele overgang naar een AI-first organisatie gaat over meer dan alleen nieuwe technologie. Het vereist een verschuiving in het denken van leiders, in de bedrijfscultuur en in het aansturen van personeel. De meest geslaagde transformaties combineren een duidelijke strategie vanuit de top met innovatie vanuit de bottom. Op die manier wordt het gebruik van AI een natuurlijk onderdeel van de dagelijkse werkzaamheden, en niet iets wat geforceerd wordt. Uit onderzoek van Workable uit 2024 blijkt dat 71,9% van de werknemers blij is met het gebruik van AI-tools op het werk, ondanks eerdere berichten over weerstand bij werknemers. Bijna een derde zegt heel blij te zijn, terwijl nog eens 40,1% redelijk tevreden is. Verrassend genoeg zijn bouwvakkers het meest tevreden (85,1%), gevolgd door IT’ers (77,5%) en mensen in de financiële sector (75,9%). Er is minder tevredenheid in de gezondheidszorg (57,9%) en het onderwijs (61,1%), waarschijnlijk vanwege het mensgerichte karakter van deze sectoren.
De winsten die AI-first bedrijven behalen, zorgen voor een voorsprong die voor traditionele ondernemingen nauwelijks bij te benen is. Uit een analyse van BCG uit 2025 blijkt dat AI-first bedrijven een 25 tot 35 keer hogere omzet per werknemer hebben dan traditionele bedrijven. Hoewel ze doorgaans 50 tot 70% minder mensen in dienst hebben, betalen ze hun toptalent bijna het dubbele. AI-first zorgt dus voor een verschuiving naar gespecialiseerde, hoogwaardige taken voor mensen, terwijl AI de routineklussen doet. Uit onderzoek van Microsoft onder meer dan 2000 bedrijfsleiders blijkt dat bedrijven binnen 14 maanden rendement kunnen behalen op hun investeringen in AI, waarbij elke geïnvesteerde dollar gemiddeld 3,50 dollar oplevert.
Marc Benioff, CEO van Salesforce, vertelt dat AI diep in zijn bedrijf is geïntegreerd: “AI neemt momenteel 30 tot 50% van de taken voor zijn rekening bij Salesforce, van engineering en coderen tot klantenservice.” Het AI-agentplatform van het bedrijf, Agentforce, is 93% nauwkeurig bij klantinteracties, met meer dan 5.000 klanten die gebruikmaken van AI-agenten. Benioff benadrukt dat medewerkers zich hierdoor kunnen richten op “werk met een hogere toegevoegde waarde”. Paul Daugherty, Chief Technology en Innovation Officer bij Accenture, waarschuwt dat “de concurrentie enorm zal toenemen. Bedrijven die geen AI en data gebruiken om te innoveren, zetten hun toekomst op het spel.” Zijn mening is dat AI niet alleen de efficiëntie verhoogt, maar ook voor echte innovatie zorgt.
De tijd dringt. Ook Emad Mostaque, oprichter en CEO van Stability AI, windt er geen doekjes om: “De golf komt eraan. Tegen deze tijd volgend jaar moet elk bedrijf AI hebben geïmplementeerd – niet alleen een strategie hebben. Het gaat om implementatie.” Die urgentie wordt gedreven door de explosieve ontwikkeling van AI en de concurrentiedruk. Voor een geleidelijke invoering is eigenlijk geen rijd meer. Bedrijven moeten nu doorpakken en AI daadwerkelijk in hun processen integreren.
Blik op de toekomst
Wat leiders moeten weten over wat er komen gaat.
Analisten voorspellen een sterke marktconsolidatie, omdat bedrijven die zich op AI richten hun traditionele rivalen gaan verdringen. In de voorspellingen van PwC voor AI-bedrijven in 2025 lezen we dan ook dat “de best presterende bedrijven de overstap maken van het najagen van individuele AI-toepassingen naar het inzetten van AI ter ondersteuning van hun complete bedrijfsstrategie.” Een succesvolle implementatie van AI gaat dus cruciaal zijn voor het veroveren van een groter marktaandeel. De technologie-experts van Morgan Stanley voorspellen dat er tussen 2025 en 2028 een grote sprong gaat zijn op het gebied van de autonome bedrijfsvoering. AI-systemen gaan dus steeds complexere besluitvormingstaken op zich nemen. De komst van AI-modellen die zelfstandig kunnen redeneren, betekent dat processen die nu nog menselijk denkwerk vragen, in de toekomst geautomatiseerd kunnen worden.
Time Magazine benadrukt dat ‘agentic’ AI-systemen, die zelfstandig complexe taken kunnen uitvoeren, de toekomst is. Hierdoor ontstaan volledig nieuwe bedrijfsmodellen, die ondenkbaar waren toen bedrijven nog volledig van mensen afhankelijk waren. De kans is groot dat platformmodellen de nieuwe norm worden. AI-first bedrijven gaan ecosystemen bouwen waarin autonome agenten, mensen en traditionele organisaties samenwerken. De regelgeving zal flink veranderen. Het 2025 AI Outlook Report van TechInsights voorspelt dat er uitgebreide AI-regels en veiligheidsmaatregelen gaan komen om ervoor te zorgen dat AI op een ethische en verantwoorde manier wordt gebruikt. Deze regels gaan over bias, transparantie en verantwoordelijkheid in AI-modellen. De hieruit voortvloeiende compliance-vereisten zullen in het voordeel zijn van de grotere bedrijven, die genoeg middelen hebben voor uitgebreide governance.
Conclusie
Alles wijst erop dat we afstevenen op een toekomst waarin AI-first organisaties traditionele bedrijven niet alleen inhalen, maar ook in een heel andere economische ‘dimensie’ actief zullen zijn. Het verschil in prestaties dat we nu al zien, is een voorbode van de diepgaande veranderingen die er in de komende tien jaar aankomen in het bedrijfsleven en de arbeidsmarkt. De toekomst van bedrijven staat of valt met één beslissing: omarm AI als de kern van je strategie, of zie hoe de concurrentie je voorbij snelt. De tijd van geleidelijk invoeren is voorbij. Wie AI inzet voor duurzame innovatie en efficiëntie, zal daar de vruchten van plukken. Wie aarzelt, verdwijnt in de schaduw.
