Kan technologie oplossingen bieden voor de dakloosheidsproblematiek in steden?

• Het aantal daklozen neemt toe
• Kan blockchain daklozen een digitale identiteit geven?
• In San Francisco worden daklozen met software gemonitord
• Drones blijken waardevol in het opsporen van daklozen in afgelegen gebieden
• Kan big data dakloosheid voorkomen?

Een dak boven je hoofd hebben is voor de meesten iets vanzelfsprekends. We komen thuis na een lange werkdag, doen onze schoenen uit, gaan op de bank zitten en zetten de tv aan om het journaal te kijken. Maar we staan eigenlijk maar zelden stil bij de mensen die geen thuis hebben. Helaas is dakloosheid wereldwijd een steeds groter wordend probleem.

Schattingen doen over het aantal dakloze mensen is geen eenvoudige opgave. Naast het feit dat er veel verschillende definities van dakloosheid zijn, heeft elk land ook min of meer zijn eigen manier om het aantal daklozen te tellen. Als gevolg hiervan geven de ‘officiële’ cijfers de werkelijke situatie(s) vaak niet nauwkeurig weer. De meeste statistieken hebben alleen betrekking op mensen die op straat of in opvangcentra slapen. Maar mensen die in sloppenwijken leven of in andere onderkomens die ongeschikt zijn voor bewoning worden in die statistieken niet vermeld. Sterker nog, sommige steden houden deze cijfers bewust laag, om zichzelf in een zo positief mogelijk daglicht te zetten. Bovendien zitten daklozen niet te wachten op een gesprek met ambtenaren omdat ze bang zijn geïntimideerd of zelfs gearresteerd te worden.

Het aantal daklozen neemt toe

Volgens de meest recente schattingen zijn er momenteel meer dan 150 miljoen daklozen in de wereld. Dat is ongeveer 2 procent van de wereldbevolking. Bovendien wonen ongeveer 1,6 miljard mensen – meer dan 20 procent van de wereldbevolking – in onderkomens die ongeschikt zijn voor bewoning. De meest voorkomende oorzaken van dakloosheid zijn onder meer werkloosheid, armoede, het uiteenvallen van gezinnen, gebrek aan betaalbare huisvesting, privatisering van maatschappelijke dienstverlening, ongeplande en snelle verstedelijking, investeringsspeculatie in woningen en (politieke) conflicten of natuurrampen.

Hoewel er de afgelopen jaren veel is gedaan om deze problematiek aan te pakken, lijkt dat toch niet genoeg te zijn geweest. Het aantal daklozen blijft namelijk toenemen, met name in Europa. Uit een recent rapport van de European Federation of National Organisations Working with the Homeless (FEANTSA) en de Franse Abbe Pierre Foundation blijkt dat het aantal daklozen in elk Europees land dramatisch is toegenomen – met Finland als enige uitzondering. Het is duidelijk dat het probleem dusdanig complex is dat een nieuwe, innovatievere aanpak nodig is. Steden over de hele wereld maken dan ook steeds vaker gebruik van technologie om deze schrijnende problematiek het hoofd te kunnen bieden.

Kan blockchain daklozen een digitale identiteit geven?

In Austin, Texas, leven meer dan 2.500 mensen op straat. Hoewel een team van de gemeentelijke gezondheidsdienst elke dag ter plaatse is, is het een hele uitdaging om deze mensen de hulp te bieden die ze nodig hebben en hen in contact te brengen met bijvoorbeeld daklozenopvang. De meesten kunnen bovendien geen documenten met betrekking tot identiteit, zorgverzekering of andere belangrijke persoonsinformatie overleggen. Om dit probleem op te lossen, heeft de stad besloten om een pilot te starten met digitale ID’s. De daklozen van Austin krijgen een draagbare, op blockchain gebaseerde digitale identiteit die niet verloren, gestolen of verwijderd kan worden en waarmee ze allerlei taken efficiënter kunnen uitvoeren.

“We beschouwen identiteit als iets vanzelfsprekends”, zegt Tim Mercer, directeur van Global Health bij Dell Medical School en een van de partners van het project. Maar een dakloze kan gemakkelijk zijn documenten kwijtraken. “Wanneer die belangrijke papieren verloren gaan, moeten ze weer helemaal van voren af aan beginnen”, voegt Mercer eraan toe. “Dan moeten ze bijvoorbeeld een nieuwe ID en een nieuw geboortecertificaat aanvragen, waarna ze pas weer verder kunnen – in grote lijnen”. Naast dat het letterlijk een bewijs is dat je bestaat, heb je je ID ook nodig voor het aanvragen van dingen als je geboorteakte, zorgverzekering en rijbewijs. En zonder ID heb je geen toegang tot huisvesting, uitkeringen, toeslagen, de voedselbank, een dokter en nog veel meer. Zonder ID voel je je al snel een onzichtbare geest in ‘het systeem’. Maar blockchain-technologie kan daar verandering in brengen.

Dankzij blockchain hoeven de daklozen van Austin geen fysieke identificatiedocumenten meer bij zich te hebben. In plaats daarvan worden hun gegevens gedigitaliseerd, gecodeerd en veilig opgeslagen op een gedecentraliseerde server. Ze hebben zelf toegang tot hun dossiers en kunnen bepalen wie er inzage heeft. Dit is ook een uitkomst voor mensen die met daklozen werken – dankzij deze digitale dossiers hoeven zij daklozen niet meer mee te nemen naar een kantoor om hun identiteitsgegevens op te vragen. Het pilotproject gaat met een kleine testgroep van ongeveer 50 dakloze mensen van start. Het team hoopt, als ze het vertrouwen van de daklozen eenmaal hebben gewonnen en (de waarde van) het project meer bekendheid krijgt, dat andere daklozen zich ook voor de dienst zullen aanmelden. Het project heeft echter wel enige bezorgdheid gewekt over privacy, vooral met betrekking tot het delen van medische informatie. Hoewel dit systeem voor medische hulpverlening zeer nuttig zou zijn, is er ook angst voor wat er zou kunnen gebeuren als deze gevoelige informatie in verkeerde handen zou vallen.

In San Francisco worden daklozen met software gemonitord

San Francisco is een andere Amerikaanse stad met een groot daklozenprobleem. Om dit probleem op te lossen en de 7.500 daklozen van de straat te krijgen, heeft de gemeente besloten om software te gaan gebruiken waarmee je elke dakloze in San Francisco kunt monitoren. ONE System, ontwikkeld door de in Nevada gevestigde tech startup BitFocus Inc., verzamelt informatie van 15 verschillende overheidsinstellingen. De daklozen kunnen deze gegevens zelf aanvullen met informatie over hun dagelijkse bezigheden, medische geschiedenis en andere persoonlijke bijzonderheden. Dit helpt de stad om de individuele situatie van elke persoon te evalueren en de meest geschikte manier van handelen te bepalen.

In de vijf maanden sinds de introductie van de software heeft het ongeveer 70 mensen van de straat geholpen. De gemeente hoopt dat ONE System hen uiteindelijk in staat zal stellen om de daklozenpopulatie in San Francisco tegen 2022 met de helft teruggedrongen te hebben. Het is echter een enorme uitdaging om mensen aangemeld te krijgen voor het programma. “Er zijn veel zorgen over de privacy”, zegt Chris Block van de bisschoppelijke gemeenschapsdiensten van San Francisco, een liefdadigheidsinstelling die betrokken is bij het programma. “Tot nu toe zijn er geen significante problemen geweest, maar dat betekent niet dat deze er in de toekomst niet zullen zijn”.

Het systeem vraagt deelnemers om toegang tot medische gegevens, wat lastig is voor mensen met een psychische aandoening. Bovendien vreest men dat de door het systeem verzamelde gegevens doorgegeven worden aan rechtshandhavingsinstanties en dat de software als een digitaal controlemiddel zal worden gebruikt. Een ander probleem is dat er over deelnemers die in aanmerking willen komen voor permanente huisvesting achtergrondinformatie ingewonnen moet worden. Ten eerste kan dat wel 45 dagen duren en bovendien is daar een ID-kaart voor nodig – iets dat veel daklozen nou juist niet hebben. Hoewel deze (privacy)kwesties in overweging genomen moeten worden, biedt het programma toch enorm veel voordelen. “Zodra je eenmaal hebt uitgelegd hoe het systeem werkt en wat de voordelen ervan zijn, zien de meeste mensen de waarde er wel van”, zegt Jeff Kositsky, directeur van de afdeling dakloosheid en ondersteunende huisvesting van de stad.

Drones blijken waardevol in het opsporen van daklozen in afgelegen gebieden

Het monitoren van (het aantal) daklozen is een zeer uitdagende en tijdrovende klus. De liefdadigheidsinstelling P3 in Lincolnshire, Engeland, heeft daarom besloten om dit eeuwenoude probleem met een innovatieve oplossing – drones – aan te pakken. De instelling is onlangs begonnen met het gebruik van DJI Phantom 3-drones met high-definitioncamera’s om daklozen in afgelegen landelijke- en kustgebieden sneller en efficiënter op te sporen. Het beeldmateriaal wordt live gestreamd en door teamleden op de grond geanalyseerd om de snelste en veiligste route naar de dakloze persoon in kwestie uit te stippelen.

Hoewel de aanwijzingen die door het publiek verstrekt worden van onschatbare waarde kunnen zijn voor het vinden van daklozen, is de informatie niet altijd even nauwkeurig, waardoor het moeilijk is om de exacte locatie van een dakloze persoon te bepalen. Deze taak wordt nog verder bemoeilijkt door het feit dat ze vaak van locatie veranderen. “Deze technologie zal een revolutie teweegbrengen in onze hulpverlening aan kwetsbare dakloze mensen”, vertelt Andy Lee, Service Coordinator bij P3. “Omdat we met de drone in relatief korte tijd grote gebieden kunnen doorzoeken, zullen we mensen veel sneller kunnen vinden. Vervolgens kunnen we de gemakkelijkste en veiligste route bepalen en onze supportmedewerkers op afstand naar de locatie van de desbetreffende persoon begeleiden”.

Daklozen zijn vaak zowel fysiek als mentaal kwetsbaar, en daarom is het belangrijk om deze mensen zo snel mogelijk te lokaliseren. De tijd die met het gebruik van de drone bespaard wordt kunnen de ondersteuningsmedewerkers goed gebruiken om de daklozen weer op weg te helpen. “In staat zijn om een ​​persoon te bereiken, hun situatie te beoordelen en er snel mee aan de slag te kunnen betekent dat we er ook eerder voor kunnen zorgen dat een persoon de juiste ondersteuning krijgt, veilig wordt opgevangen en kan beginnen met het opnieuw opbouwen van zijn of haar leven”, aldus Lee.

Kan big data dakloosheid voorkomen?

Wat als er een manier was om personen te identificeren die het risico lopen dakloos te worden zodat er ingegrepen kan worden voordat het daadwerkelijk fout loopt? Het idee achter een nieuw project van de Luton Council in het VK in samenwerking met het softwarebedrijf Policy in Practice en servicebureau UsCreates is om een ​​proactievere benadering te ontwikkelen voor het aanpakken van dakloosheid. “Dakloosheid is niet alleen duur voor plaatselijke autoriteiten, ook voor individuen zijn de kosten aanzienlijk. Dat betekent dat de interventies minder effectief worden en betrokkenheid veel moeilijker is. Het heeft helemaal geen zin om te wachten tot iemand in een crisis is beland”, zegt Nikki Middleton, Customer Services Manager bij Luton Council.

De Luton Council maakt gebruik van big data en voorspellende analyses om huursubsidie-dossiers ​​en gemeentelijke belastingadministratie te doorzoeken. Zo kunnen ze huishoudens identificeren die mogelijk financiële hulp nodig hebben en voorspellen hoe een specifieke beleidsverandering burgers mogelijk zal beïnvloeden. “We krijgen hiermee een duidelijk beeld van hun huidige en mogelijke toekomstige situatie”, vertelt commercieel directeur Jade Alsop. “Het is heel anders dan de manier waarop anderen gegevens verwerken. De overheid kijkt bijvoorbeeld naar welke invloed één verandering heeft op een grote groep mensen. Wat ze niet zien is de combinatie van alles – het domino-effect van verschillende factoren tegelijk”.

Dakloosheid neemt bijna overal ter wereld toe en autoriteiten proberen allerlei oplossingen te vinden voor dit groeiende probleem. Gelukkig zijn er met behulp van technologie verschillende nieuwe opties mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een digitale identiteit op blockchain, of een softwaresysteem waarmee daklozen gemonitord kunnen worden, of drones waarmee men deze mensen efficiënter kan lokaliseren. Met technologie kunnen steden een oogje in het zeil houden en daklozen zo nodig sneller van hulp voorzien. Hoewel we dakloosheid waarschijnlijk nooit volledig kunnen elimineren, kan technologie deze mensen wel helpen met het herstellen van hun waardigheid en het verbeteren van hun levenskwaliteit. Het is het minste dat we kunnen doen.