- In ‘Iedereen op Zanzibar’ wordt de VS bestuurd door president Obomi
- Jules Verne schreef in het begin van de 19e eeuw al over onderzeeërs en de maanlanding
- De dystopische roman ‘1984’ beschrijft een ‘Big Brother’ die iedereen in de gaten houdt
- Voor het ‘World Wireless System’ of ‘hypernet’ van Nikola Tesla was geen interesse
- De tijd zal het leren
De hersenspinsels van sciencefictionschrijvers komen soms griezelig dichtbij de waarheid. Denk bijvoorbeeld aan onderzeeërs, de maanlanding en ‘Big Brother’. Sommige futuristische verhalen worden zelfs self-fulfilling prophecies. In dit artikel nemen we een kijkje bij een aantal interessante voorspellingen van John Brunner, Jules Verne, George Orwell en Nikola Tesla.
In ‘Iedereen op Zanzibar’, wordt de VS bestuurd door president Obomi
‘Stand On Zanzibar’ (‘Iedereen op Zanzibar’) van John Brunner is een van de meest profetische sciencefictionverhalen uit de jaren zestig. De roman beschrijft de toekomst van de VS die griezelig veel lijkt op het huidige Amerika. In de VS, onder leiderschap van president Obomi (!), is veel instabiliteit en terroristische aanslagen en schietpartijen vinden met regelmaat van de klok plaats. Auto’s worden aangedreven door oplaadbare elektrische brandstofcellen en General Motors en Honda zijn de belangrijkste leveranciers. Er wordt nog wel getrouwd maar de jongere generatie kiest steeds meer voor losse contacten en relaties zonder verplichtingen. Farmaceutische middelen om seksuele prestaties te verbeteren worden op grote schaal gebruikt, marihuana is gelegaliseerd en biseksuele en homoseksuele relaties zijn mainstream geworden. Ook al maakt de rassenproblematiek nog steeds deel uit van de samenleving, Afro-Amerikanen bekleden als gevolg van het diversiteitsbeleid nu ook belangrijke posities.
Niet de Sovjet-Unie, maar China is de belangrijkste rivaal van de VS, maar in plaats van openlijke oorlogvoering, wordt de concurrentie tussen de naties uitgespeeld via de handel, economie en technologie. In andere delen van de wereld: Israël is nog steeds het centrum van de politieke spanningen in het Midden-Oosten en wat betreft economische ontwikkeling blijft Afrika nog ver achter bij de rest van de wereld. De Europese Unie heeft zich ontwikkeld in een statenbond om hun economische vooruitzichten en de invloed op de wereldpolitiek te verbeteren. De meeste Europese landen zijn kritisch ten aanzien van initiatieven van de VS, maar Groot-Brittannië staat veelal aan de kant van de Verenigde Staten.
Via satellieten kunnen nieuwszenders over de hele wereld gevolgd worden, en er is een computer waar je wereldwijd op kunt inloggen. Het gaat hier weliswaar om een mainframe maar de overeenkomsten met het Internet zijn verbluffend. Luchtvaartmaatschappijen bieden inflight entertainment via schermpjes in de stoelen. Documenten worden met laserprinters geprint en mensen presenteren zich op videoschermen via avatars. Een groot aantal voorspellingen is inderdaad uitgekomen maar ook had Brunner het vaak bij het verkeerde eind. Zijn werk bevat echter nog de meest accurate voorspellingen van alle sciencefictionschrijvers en de rode draad, de prijs die we betalen voor onze obsessie met menselijke perfectie, is nu nog steeds even actueel als toen hij ‘Iedereen op Zanzibar’ schreef.
Jules Verne schreef in het begin van de 19e eeuw al over onderzeeërs en de maanlanding
De wereldberoemde Franse schrijver Jules Verne had een levendige futuristische fantasie en schreef op pseudo-wetenschappelijke manier over de toekomst. Hij was zijn tijd ver vooruit en werd zelfs een profeet genoemd. Zijn toekomstromans bevatten veel voorspellingen die uiteindelijk zijn uitgekomen. In een van Vernes beroemdste werken, ‘De reis naar de maan’, voorspelde hij bijvoorbeeld de maanlanding, meer dan een eeuw voordat het daadwerkelijk gebeurde. In beide gevallen waren er drie ruimtereizigers en beide ruimtetuigen vertrokken vanuit Florida. Beide projectielen waren van aluminium en hadden vrijwel dezelfde afmetingen. De Apollo 11 landde bij terugkeer in de Stille Oceaan, op 9 km van de plaats waar het fictieve projectiel van Verne neerkwam.
In zijn boek over het jaar 2889 heeft Verne het over de ‘phonotelephote’, een home-console waarmee je geluid en bewegende beelden kunt versturen en ontvangen door middel van ‘gevoelige spiegels’ die met draden met elkaar verbonden zijn. Deze ‘phonotelephote’ lijkt verdacht veel op de videoconferencing-technologie die we vandaag de dag gebruiken.
In zijn populaire roman, ‘Twintigduizend mijlen onder zee’, maken lezers kennis met Nautilus, een kolossale, elektrisch aangedreven onderzeeër die maandenlang autonomisch rond de wereld reist en zo luxueus ingericht is dat kapitein Nemo en zijn bemanning er hun hele leven in kunnen doorbrengen. Sommigen menen dat het visioen van Verne realiteit werd toen de USS Nautilus, de eerste atoomduikboot, in 1959 een reis rond de wereld maakte en, net zoals in Vernes verhaal, de pool kon bereiken door onder het poolijs door te varen. De toekomstroman werd geschreven in een tijd waarin de praktische toepassingen van elektriciteit slechts enkele tientallen jaren oud waren en het nog een eeuw duurde voordat het haalbaar was om dit soort schepen te bouwen.
Concepten als reizen naar de maan en het verkennen van de oceanen werden ook door andere schrijvers bedacht maar het waren Vernes speculatieve, hypothetische oplossingen voor deze uitdagingen die lezers deden geloven dat het ook echt mogelijk was. Neil Armstrong, die in 1969 op de maan landde, noemde Jules Verne een belangrijke inspiratiebron.
De dystopische roman ‘1984’ beschrijft een ‘Big Brother’ die iedereen in de gaten houdt
‘1984’ van George Orwell is waarschijnlijk een van de meest ingrijpende dystopische romans ooit geschreven. Veel van de nachtmerries van Oceanië, een van de werelddelen in het verhaal, zijn werkelijkheid geworden: een wereld geregeerd door angst en beheerst door de almachtige dictator Big Brother die iedereen via camera’s in de gaten houdt. Als gevolg van 1984 is ‘orwelliaans’ een veelgebruikte term geworden. Hiermee wordt bedoeld: ‘een door een dictatuur of totalitaire staat uitgevoerde (geheime) surveillance, het wijzigen of wissen van historische feiten, misleiding en het gebruik van eufemismen om de waarheid te verbergen.’ Orwell hoopte dat hij met 1984 kon voorkomen dat dit ooit werkelijkheid zou worden.
Ons moderne bestaan is gebaseerd op een ogenschijnlijk goedaardige vorm van ‘surveillance’: social media. Platforms als Facebook functioneren alleen omdat we onze persoonlijke gegevens vrijgeven, zodat men ons bepaalde diensten en producten kan aanbevelen. Hoewel social media relatief onschuldig lijkt, is het ingewikkeld om onderscheid te maken tussen ongezonde surveillance en ‘gewone’ data-tracking. Stukje bij beetje hebben we onze persoonlijke vrijheden en ons recht op privacy inderdaad opgegeven en surveillance toegelaten. In Orwells roman is de bereidheid om privacy op te geven het gevolg van angst. In ons geval is het het gevolg van de voordelen die technologische ontwikkelingen ons bieden, zoals high-tech communicatietechnologie en directe, onbeperkte toegang tot informatie. In de roman, maar ook in onze moderne wereld, heeft de overheid ons het recht op privacy min of meer ontnomen en in beide gevallen hebben wij, de burgers, het zelf laten gebeuren.
Aan bepaalde gedragsveranderingen in onze samenleving kunnen we zien dat het verlies van privacy en de constante surveillance al impact heeft. Verschillende studies hebben uitgewezen dat bijna 50% van de mensen denkt door de overheid in de gaten gehouden te worden. Dit is voor hen dan ook een reden om het Internet anders te gaan gebruiken. Sommige journalisten uiten bijvoorbeeld niet langer openlijk hun mening over bepaalde zaken omdat ze bang zijn om op een target list te komen. Dit doet duidelijk afbreuk aan de normen en waarden van onze samenleving en brengt de vrijheid van meningsuiting ernstig in gevaar. Omdat we, zowel bewust als onbewust, steeds meer vrijheden opgeven is het van groot belang dat zowel burgers als bedrijven zich blijven verzetten tegen onrechtmatige gegevensbewaring en overheidsurveillance.
Edward Snowden’s recente onthullingen hebben geleid tot maatschappelijke onrust en hebben ons doen realiseren dat Orwell’s dystopische kijk op de toekomst wel erg realistisch was. De NSA en geassocieerde organisaties zijn niet alleen betrokken bij gerichte surveillance van wereldleiders; ook zijn ze medeplichtig aan grootschalige surveillance van de bevolking. Een aantal citaten uit ‘1984’, zoals ‘Big Brother is watching you’, zijn in veel gevallen ook op onze huidige maatschappij van toepassing:
- Wie het verleden beheerst, beheerst de toekomst. Wie het heden beheerst, beheerst het verleden.
- Voor zij bewust worden, zullen zij nooit in opstand komen en pas nadat zij in opstand zijn gekomen, kunnen zij bewust worden.
- De keuze van de mensheid ligt tussen vrijheid en geluk en voor de meesten is geluk beter.
- Als je een geheim wilt bewaren moet je het ook voor jezelf verbergen.
- Macht betekent het aan stukken scheuren van de menselijke geest om die weer samen te voegen tot nieuwe vormen die je zelf hebt uitgekozen.
- Want, hoe weten wij immers dat twee plus twee vier is? Of dat de zwaartekracht bestaat? Of dat het verleden onveranderlijk is? Als zowel het verleden als de buitenwereld alleen in de geest bestaan, en de geest zelf beïnvloedbaar is, wat dan?
- De partij streeft naar macht, als doel op zich. We zijn niet geïnteresseerd in het goede te doen voor anderen; we zijn uitsluitend geïnteresseerd in macht. Niet in rijkdom, luxe, geluk of een lang leven: alleen in macht, pure macht.
- Men hoeft geen dictatuur in te stellen om een revolutie te beschermen; men creëert de revolutie om de dictatuur te vestigen.
Voor het ‘World Wireless System’ of ‘hypernet’ van Nikola Tesla was geen interesse
Nikola Tesla, Servisch-Amerikaans fysicus, ingenieur en futurist, is vooral bekend als de uitvinder van de wisselstroomgenerator, de wisselstroomelektromotor en andere belangrijke componenten van het elektriciteitsnet zoals we dat nu kennen. Tijdens zijn leven (1856-1943) registreerde hij ongeveer 300 patenten, variërend van motoren en lampen tot elektromagnetische spoelen. Onze moderne samenleving heeft veel te danken aan deze mad scientist en sporen van zijn uitvindingen zijn in de meeste apparaten die we vandaag gebruiken terug te vinden.
Vreemd genoeg was er voor zijn ‘World Wireless System’ echter geen interesse. Deze krachtcentrale moest tien miljoen pk opleveren en gratis diensten aanbieden. Er zou een soort hypernet zijn, een wereldwijde interconnectie voor het verzenden van telegrammen, telefoongesprekken, muziek, documenten, foto’s, universele registratie van tijd, GPS en het in kaart brengen van de gehele planeet.
In een interview voor Collier’s magazine in 1926 zei Tesla:
“Wanneer draadloze technologie nauwkeurig wordt toegepast zal de aarde veranderen in één groot brein… Dan zullen we direct met elkaar kunnen communiceren, ongeacht de afstand. Ook zullen we elkaar middels televisie en telefonie zo perfect kunnen horen en zien dat het lijkt alsof we tegenover elkaar zitten, ondanks duizenden mijlen afstand. De instrumenten die dit mogelijk zullen maken zijn, vergeleken bij onze huidige telefoon, uitermate eenvoudig en zo klein dat je ze in je vestzak kunt doen.”
Tesla voorspelde ook drone-oorlogvoering. In 1898 kreeg hij een patent voor een voer- of (lucht)vaartuig dat geen elektrische aansluiting als kabels of draden nodig zou hebben. In plaats daarvan zou het apparaat met impulsen, golven of straling bestuurd worden, zolang het apparaat binnen het bereik van deze impulsen, golven of stralen zou blijven. Hij beweerde dat de vernietigende kracht van het apparaat zo groot zou zijn dat het volkeren bij elkaar zou brengen en tot wereldvrede zou leiden. Helaas hebben de drones die we nu kennen allesbehalve geleid tot wereldvrede.
De tijd zal het leren
Innovatieve en disruptieve technologische prestaties hebben we niet alleen te danken aan slimme wetenschappers. Ook zijn er heel wat ontstaan uit de bizarre fantasieën van sciencefictionschrijvers. Aan de hand van de voorbeelden in dit artikel kunnen we zien dat we ons nu bevinden in een wereld met technologieën die diverse schrijvers vele jaren geleden al voorspelden.
Welke andere sciencefictionverhalen nog waarheid zullen worden….? Alleen de tijd zal het leren.
