- Reusachtige, 5000 jaar oude ondergrondse stad ontdekt in Turkije
- Helsinki behoudt haar lage skyline door ondergronds verder te bouwen
- De Svalbard wereldzadenbank: de Ark van Noach voor de flora en fauna van de aarde
- RÉSO, Montreal – het grootste ondergrondse complex ter wereld
- Ondergronds hotel in wording: het Shimao Wonderland Intercontinental in China
- De Lowline in New York: het eerste ondergrondse park ter wereld is bijna klaar
- Toekomstmuziek: de omgekeerde, ondergrondse piramide in Mexico City
- Het verkennen van de ondergrondse wereld verdient een plek op onze prioriteitenlijst
De explosieve bevolkingsgroei, vervuiling en dreigende klimaatrampen zijn serieuze uitdagingen waar we echte oplossingen voor moeten vinden. Naar schatting woont twee derde van de wereldbevolking in 2050 in steden en neemt de beschikbaarheid van land steeds verder af. In stedelijke gebieden gaan we in plaats van de breedte steeds verder de hoogte in en over dertig jaar zijn wolkenkrabbers van 1,6 kilometer een feit. Maar wat als leven op aarde, als gevolg van bovengenoemde factoren, niet langer een optie is? In eerdere artikelen bespraken we de haalbaarheid van ruimtekolonisatie en leven onderwater maar een nieuw bestaan opbouwen onder de grond behoort zeker ook tot de mogelijkheden. Ondergrondse steden zijn vooral praktisch in gebieden met extreem hete zomers en zeer strenge winters. Maar ook in delen van de wereld waar veel orkanen voorkomen of gebieden met een ernstige milieuproblemen zijn ondergrondse complexen wellicht een oplossing.
1. Reusachtige, 5000 jaar oude ondergrondse stad ontdekt in Turkije
Ondergronds bouwen en wonen doen we al sinds mensenheugenis. Een mooi voorbeeld is de belangrijke archeologische vondst in 2014 van een reusachtige, 5000 jaar oude ondergrondse stad in de Turkse provincie Nevsehir. In de stad vond men woonruimten, wijnkelders, keukens, kerken, trappen en watertunnels. Ook werden er lijnzaadpersen gevonden die vermoedelijk dienden voor het maken van lampenolie voor de verlichting van de stad. Van de artefacten als keramiek, stenen kruisen en slijpstenen kan men afleiden dat de stad vanaf de Byzantijnse tijd tot de Ottomaanse verovering in de veertiende eeuw in gebruik was.
2. Helsinki behoudt haar lage skyline door ondergronds verder te bouwen
Ook in deze moderne tijd zijn er al een aantal bestaande ondergrondse steden. In Finland, bijvoorbeeld. Om een minimale ecologische voetafdruk achter te laten en de lage skyline te behouden – Scandinaviërs hebben traditioneel een hekel aan hoogbouw en wolkenkrabbers – bouwt men in Helsinki ook ondergronds. De subterrane stad is voorzien van metrostations, zes verdiepingen met winkels, zwembaden, een hockeyveld en een kerk. De ondergrondse stad is ook de thuisbasis van het ‘groenste’ datacenter ter wereld, dat gebouwd is in een voormalige schuilkelder uit de Tweede Wereldoorlog die onder de beroemde Uspenski Kathedraal ligt. In plaats van elektriciteit te gebruiken om het datacenter gekoeld te houden, regelt men de temperatuur met koud oceaanwater dat via ondergrondse leidingen circuleert. De restwarmte die vrijkomt wordt gebruikt voor stadsverwarming. Het ondergrondse complex bestaat uit meer dan 200 kilometer aan tunnels, en het is de bedoeling dat het gebied ook uitgebreid wordt met openbare ruimten. In grote delen van het gesteente waarop en waarin de ondergrondse stad gebouwd is, zijn beeldhouwwerken aangebracht, wat de stad ook een interessante architectonische trekpleister maakt.
3. De Svalbard wereldzadenbank: de Ark van Noach voor de flora en fauna van de aarde
Op het Noorse eiland Spitsbergen, op ongeveer 1300 kilometer van de Noordpool, ligt de Svalbard zadenbank, ook wel de Ark van Noach genoemd. Hierin worden zaden van zoveel mogelijk planten en voedselgewassen bewaard. Het is een soort verzekeringspolis voor de mensheid, tegen het verlies van flora en fauna als gevolg van grootschalige rampen of mondiale crises. In deze enorme ondergrondse opslagplaats, die zich ongeveer 120 meter diep in de rotsen bevindt, liggen miljoenen zaden bewaard, ‘reserve-exemplaren’ van zaden in andere zadenbanken in de wereld. In totaal kunnen er maar liefst 4,5 miljoen exemplaren opgeslagen worden. De zaden worden bij een constante temperatuur van min 18 graden Celsius bewaard, verpakt in luchtdichte, hittebestendige en waterdichte folie. Op deze manier kunnen de zaden honderden, soms zelfs duizenden jaren bewaard blijven. Vanwege de permafrost en de seismische stabiliteit in het gebied en het feit dat de locatie ver weg ligt van militaire conflictgebieden is de Svalbard zadenbank de veiligste opslagplaats ooit gebouwd. Omdat het gebouw 130 meter boven de zeespiegel is gebouwd, blijft de kluis droog, zelfs wanneer de ijskappen zouden smelten.
Bij door de overheid gefinancierde bouwprojecten die een bepaald budget overschrijden geldt de zogenaamde percentageregeling voor kunst. Zo ook bij de Svalbard Vault. Over de hele lengte van het dak en bij de ingang bevindt zich een verlichte kunstinstallatie, ‘de Perpetual Repercussion’, die van grote afstand te zien is. Het kunstwerk, gemaakt door kunstenaar Dyveke Sanne, accentueert de schoonheid van het noorderlicht. In de zomer wordt het poollicht door spiegels, prisma’s en roestvrij staal weerspiegeld. Tijdens de poolnachten verlichten 200 glasvezelkabels het gebouw met witte, turquoise en groene tinten. In 2008 werd de Svalbard Global Seed Vault uitgeroepen tot een van de zes ‘Time’s Best Inventions’ en in 2009 werd de opslagplaats bekroond met de Noorse ‘Lighting Prize’.
4. RÉSO, Montreal – het grootste ondergrondse complex ter wereld
In een stad waar de temperatuur geregeld onder de 20 graden komt, kun je je dagen maar beter onder de grond doorbrengen. RÉSO (naar reseau, dat ‘netwerk’ betekent) in Montreal is ’s werelds grootste ondergrondse complex. Het 32 kilometer lange tunnelnetwerk onder de straten van Montreal is verspreid over een oppervlakte van 12 vierkante kilometer en heeft meer dan 120 externe toegangspunten. De ondergrondse stad is al sinds de jaren zestig in gebruik en biedt nu ook plaats aan residentiële en commerciële complexen. De ondergrondse stad bevat multi-level winkelcentra, bioscopen, banken, hotels, metrostations, theaters, kunstgaleries, nachtclubs, universitaire gebouwen, restaurants en een bibliotheek. RÉSO is een van de drukste gebieden in Montreal en een populaire toeristische trekpleister die dagelijks meer dan 500.000 bezoekers trekt. In de winter biedt het centrum bezoekers een welkome onderbreking van de ijzige temperaturen en tijdens de verzengende zomerdagen vindt men er heerlijke verkoeling.
5. Ondergronds hotel in wording: het Shimao Wonderland Intercontinental in China
Op 50 kilometer van Shanghai ligt een 90 meter diepe, verlaten steengroeve waarvan gedacht werd dat hij niet langer bruikbaar was. Op deze intrigerende locatie wordt nu echter het Shimao Wonderland Intercontinental Hotel gebouwd, bestaande uit 19 verdiepingen met 300 kamers. De twee bovenste verdiepingen van het vijfsterrenhotel bevinden zich boven de steengroeve en 17 ervan liggen onder het aardoppervlak, bij de Tianmashan Mountain. De twee onderste verdiepingen liggen volledig onder het water van het kunstmatig gecreëerde meer in de groeve. Vanuit deze verdiepingen kun je gebruikmaken van watersportfaciliteiten en dineren in een restaurant met uitzicht op een 10 meter diep aquarium. Het hotel krijgt wellnessvoorzieningen, vergaderzalen, restaurants, een sportcentrum, cafés en een grote balzaal. De lobby heeft de vorm van een vliegende schotel die in de groeve afdaalt. Hangende tuinen geven de wanden van de steengroeve het effect van een enorme groene heuvel waarlangs de hotelgasten kunnen bungeejumpen en ‘berg’beklimmen. Van de begane grond boven tot helemaal naar beneden loopt een verticaal, glazen atrium dat op een waterval lijkt. De hoofdstructuur is bijna voltooid en naar verwacht wordt het hotel tegen het einde van 2018 voor het publiek geopend.
6. De Lowline in New York: het eerste ondergrondse park ter wereld is bijna klaar
Waar ondergrondse steden zijn, hebben we ook groene ruimten nodig. The Lowline in Manhattan, letterlijk en figuurlijk de tegenhanger van het verhoogde park The High Line, is een ambitieus project in Williamsburg Bridge Trolley Terminal, een vervallen ondergronds tramstation dat al sinds 1948 niet meer in gebruik is. Het ondergrondse park moet een levensader vormen voor de voetgangers die Delancy Street, een uitloper van de Williamsburg Bridge die Brooklyn en Manhattan verbindt, willen oversteken. Met glasvezeloptiek en ‘zonverzamelaars’ op straatniveau wordt natuurlijk zonlicht naar beneden gestuurd. Dat licht wordt door middel van spiegels op het plafond vervolgens door de 1 hectare grote ondergrondse ruimte verspreid waardoor planten, bomen, groenten en fruit in het subterrane park kunnen groeien. Naast picknickgebieden en wandelpaden komen er ook mogelijkheden voor kleine concerten, kunstinstallaties en markten waar New Yorkers verse producten uit het park kunnen kopen. In The Lowline Lab, dat boven het ondergrondse park ligt, kunnen bezoekers het wetenschappelijke model van het park bekijken, een soort testlab en microkosmos van de uiteindelijke Lowline. Hier worden de lichtsystemen, wateropvang en temperatuurregulering van het toekomstige ondergrondse park getest.
Voordat The Lowline werkelijkheid wordt zijn er echter nog een aantal uitdagingen. In de eerste plaats is er $10 miljoen nodig aan investeringen. Dan moeten er openbare ontwerpbijeenkomsten gehouden en ontwerpvoorstellen ingediend worden. Initiatiefnemer Jack Ramsey, die ook bij NASA aan enkele ruimteprojecten werkte, krijgt voor dit project hulp van de Dan Barasch, Executive Director van The Lowline en Google-strategieplanner. Volgens Barasch komt het geld voornamelijk uit crowdfundingcampagnes. The Lowline is inmiddels het meest gefinancierde openbare ruimteproject in de geschiedenis van de crowdfundingsite Kickstarter. Het concept is ook in de rest van de wereld niet onopgemerkt gebleven en stadsambtenaren uit Parijs, Seoul en Moskou hebben al contact opgenomen met het team om de mogelijkheden van ondergrondse parken in hun respectievelijke steden te bespreken.
7. Toekomstmuziek: de omgekeerde, ondergrondse piramide in Mexico City
Mexico-Stad is hard toe aan een nieuwe infrastructuur maar omdat er geen ruimte is voor nieuwe gebouwen en er een bouwrestrictie is van acht verdiepingen, zijn de opties nogal beperkt. Esteban Suarez van BNKR Arquitectura werd juist geïnspireerd door deze beperkingen en ontwierp de Earthscraper, een enorme omgekeerde piramide. Het moet ’s werelds grootste ondergrondse stad worden, die plaats biedt aan ongeveer 100.000 inwoners. De piramide, die bestaat uit 75 verdiepingen, wordt gebouwd onder het Zocalo, het belangrijkste plein van Mexico-Stad. Het gebouw is 300 meter diep en heeft een glazen plafond waardoor de terrasvormige verdiepingen eronder van natuurlijke ventilatie en licht voorzien worden. In de avonduren zorgt glasvezel-verlichtingstechnologie voor licht. Elke tiende verdieping wordt voorzien van een ‘Aarde Lobby’, met verticale tuinen die voedsel produceren en de lucht filteren. Op de eerste tien verdiepingen van de ondergrondse structuur komen musea en kunstgalerijen en in de verdiepingen eronder woon- en retailruimten. De overige verdiepingen worden gebruikt voor diverse andere doeleinden zoals kantoren.
8. Het verkennen van de ondergrondse wereld verdient een plek op onze prioriteitenlijst
Onder de grond wonen is een populair onderwerp in films en verhalen zoals ‘De Holle Aarde’ van Jules Verne. Ook wordt het concept overwogen als mogelijkheid voor een toekomstige basis op Mars. Ondergronds leven heeft verschillende voordelen. Het biedt bescherming tegen extreme weersomstandigheden en zorgt voor een bijna constante binnentemperatuur. Ook kan het een oplossing bieden voor de steeds ernstiger wordende problematiek van de bevolkingsgroei. Ondergronds wonen is energiezuinig en milieuvriendelijk, vooral in combinatie met hernieuwbare energiebronnen. Natuurlijk zijn er ook nadelen, zoals het gevaar van overstromingen. Dit kan men echter voorkomen of tegengaan met speciale pompsystemen. De projecten en concepten die in dit artikel zijn beschreven laten zien dat ondergronds wonen zeker potentieel heeft en dat het nader onderzoeken van deze manier van leven een plek op onze prioriteitenlijst verdient.
