- De opkomst van de spornoseksueel en de rol van social media
- Wat is het verband tussen de economische crisis en het streven naar het perfecte lijf?
- Veel vrouwen hebben steeds grotere verwachtingen van mannen
- De reclame-industrie speelt een belangrijke rol
- Het moderne mannelijke schoonheidsideaal is big business
- Het willen bereiken van dit onmogelijke ideaal kan leiden tot dysmorphia
- Hoe ziet de toekomst van het ‘authentieke’ mannenlichaam eruit?
Door rolmodellen als Cristiano Ronaldo, Ryan Gossling en talloze andere (gefotoshopte) sport-, muziek- en mode-idolen op Instagram en andere (social) media platforms, voelen jonge mannen steeds meer de druk om te moeten voldoen aan het bijna onhaalbare ideaal van een perfect afgetraind lichaam. De ongezonde evolutie van het mannelijke schoonheidsideaal heeft een generatie jonge mannen gecreëerd die geobsedeerd zijn door hun lichaam en door seks: de spornoseksuelen. Ze worden aangemoedigd door social media en de reclame-industrie die hen voortdurend onrealistische beelden van perfectie voorschotelen.
Deze onmogelijke, ‘gepornoficeerde’ idealen kunnen echter leiden tot obsessieve preoccupatie met het lichaam, met eetstoornissen en ‘bigorexia’ als gevolg. Naast de invloed van de media, welke rol spelen vrouwen in het huidige ideaalbeeld van de man? En bestaat er een verband tussen de economische crisis en het streven naar het perfecte lijf? Eén ding is zeker, het moderne mannelijke schoonheidsideaal is big business en de verkoop van cosmetische producten, sportschoolabonnementen en zelfs cosmetische ingrepen maken een exponentiële groei door. Krijgen we in de toekomst steeds minder tolerantie voor diegenen die niet aan het huidige ideaalbeeld voldoen en heeft het authentieke mannenlichaam nog wel bestaansrecht?
Wat bepaalt ons lichaamsbeeld?
Factoren als persoonlijke eigenschappen en biologische en fysieke kenmerken hebben allemaal invloed op de ontwikkeling van ons lichaamsbeeld. De ‘almachtige’ invloed komt echter uit de hoek van de media, reclame, televisie, film en social media zoals Instagram, die allemaal druk uitoefenen op de consument om er precies zo uit te zien als de mannen en vrouwen op deze platforms. Dit wordt ook wel ‘de culturele socialisatie’ genoemd: de media bepaalt welke fysieke eigenschappen maatschappelijke waarde hebben en welke niet. De media schrijft voor wat aantrekkelijk zijn inhoudt.
De opkomst van de spornoseksueel en de rol van social media
De spornoseksueel, net als de metroseksueel, is een term uit de keuken van Britse journalist Mark Simpson die gespecialiseerd is in media, popular culture en ‘mannelijkheid’. De sporno is vooral geobsedeerd door de fysieke kwaliteiten van zijn lichaam en dus brengt hij uren door in de sportschool om het heetste product op de markt te worden. Ook deelt hij zijn prestaties maar al te graag op social media. De term spornoseksueel ontstond toen Simpson de opkomst zag van de sterk geseksualiseerde mannelijke beeldvorming in de media en de mode zoals naakte rugbyspelers op kalenders en naakte voetballers in modebladen.
In Vice magazine omschreef Clive Martin de ‘sporno’ als volgt:
‘Een eigentijds Engels watje, een erectie in een singlet. Het wandelende en opgedirkte boegbeeld van de crisis van de Engelse mannelijkheid, sportwetenschappelijk gezien een Übermensch, met een aanklacht voor aanstootgevende ontbloting op zijn naam.’
De sporno is alleen met zichzelf bezig en gaat daarin veel verder dan zijn voorganger, de metroseksueel. Zijn behoefte aan een perfect lichaam is bijna obsessief. Sommigen kiezen zelfs voor plastische chirurgie voor een opknapbeurt van hun buik, kuiten en biceps. De sporno is zijn eigen idool en vindt het niet erg om als object te worden gezien.
Social media speelt een grote rol in het feit dat steeds meer jonge mannen een perfect lijf willen. Jonge Engelsen tussen 18 en 30 jaar postten in 2014 meer dan een miljard selfies, en er werden door mannen meer selfies gepost dan door vrouwen. Het probleem is dat veel beroemde bloggers en Instagrammers hun selfies met filters en software bewerken om de illusie van perfectie te creëren. Zij hebben een zeer onnatuurlijk en homogeen idee van schoonheid gecreëerd dat compleet verstoken is van verscheidenheid en authenticiteit. De schoonheids-, mode- en sportindustrie promoten dit soort afbeeldingen en profiteren ervan.
Wat is het verband tussen de economische crisis en het streven naar het perfecte lijf?
Recent onderzoek door Jami Hakim in het ‘Journal of Gender Studies’ suggereert dat de economische crisis bij mannen voor een gevoel van ontworteling heeft gezorgd. Door de versoberde omstandigheden werd de traditionele rol van kostwinner min of meer overbodig en dat kan een rol hebben gespeeld in de opkomst van de spornoseksueel. De gedachte hierachter is dat het lichaam het enige is waar deze jonge mannen nog controle over hebben, want ze hebben nagenoeg geen invloed meer op hun werksituatie of op hoeveel ze verdienen. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor hun obsessie met de sportschool, maar ook voor hun mediaproductie en -consumptie. Hun zelfvertrouwen wordt tegenwoordig gebaseerd op bewonderd worden. Door afbeeldingen te posten die lijken op die uit de pornografie, de mode of fitnessbladen, kunnen mannen via Instagram en andere social media laten zien dat ze het ideaalbeeld hebben bereikt. De mannen in het onderzoek vertelden dat ze kicken op de hoeveelheid likes die ze krijgen. Zou het kunnen zijn dat de moderne man het gevoel wil hebben dat hij iets heeft bereikt door steeds intensievere en zwaardere trainingen te overleven omdat hij daar sterker, met een mooier lijf en Instagram-waardiger uitkomt? Misschien is de spornoseksueel in deze context iets beter te begrijpen.
Veel vrouwen hebben steeds grotere verwachtingen van mannen
Een andere factor in de opkomst van de spornoseksuele man kan zijn dat vrouwen steeds beter opgeleid zijn en financieel steeds onafhankelijker. Ze zijn succesvol en verwachten van hun mannelijke partners dat zij hen op alle mogelijke manieren evenaren of zelfs overtreffen. Tegenwoordig wordt er van mannen niet alleen verwacht dat ze economisch en emotioneel vaardig zijn, ze moeten ook aandacht besteden aan hun uiterlijk, perfect afgetraind zijn en voldoen aan zeer specifieke schoonheidsidealen, anders vallen ze buiten de boot.
De reclame-industrie speelt een belangrijke rol
Ook de reclame-industrie stimuleert een atletisch mannelijk lichaam als het nieuwe ideaal waardoor mannen zich meer dan ooit bewust zijn van hun lichaam. Uit recent onderzoek door het Centre of Appearance Research bleek dat bijna 80% van de Engelse mannen graag gespierder wil zijn. Een derde daarvan is zelfs bereid om een jaar van hun leven op te geven, als ze daarvoor in de plaats een ideaal lichaam zouden krijgen! Volgens Mintel, een award-winning bureau voor marktonderzoek, geeft 45% van de jonge mannen aan dat beroemdheden en aantrekkelijke mannelijke modellen op tv, in bladen en online hen inspireren om andere prioriteiten te kiezen in het leven. Bij 38% van de respondenten hebben belangrijke doelen, zoals een serieuze relatie of trouwen, plaatsgemaakt voor ‘goed in vorm zijn.’ Een kwart van alle respondenten is het ermee eens dat mannen en vrouwen in de media worden geseksualiseerd en als object worden gezien. Sommige mannen voelen zich hierdoor geïnspireerd, maar de huidige trend van hyper-sportieve celebs en mannelijke modellen in reclamecampagnes heeft tot gevolg dat veel mannen vinden dat ze tekortschieten.
Het moderne mannelijke schoonheidsideaal is big business
De verschuiving in de mannelijke schoonheidscriteria is ook de trigger geweest voor een booming markt die banen oplevert in de fitness-, gezondheids-, schoonheids- en modebranches
Nederland is massaal aan het fitnessen geslagen
Een markt die flink meeprofiteert van de zelfgeobsedeerde sporno’s is de fitnessbranche waar sportscholen en supplementen- en fitnesskledingfabrikanten deel van uitmaken. Nederland is massaal aan het fitnessen geslagen en de behoefte om te sporten is bij de Nederlandse consument nooit eerder zo groot geweest. De redenen hiervoor zijn toenemende maatschappelijke druk maar ook de sociale druk – we willen er allemaal goed uit blijven zien. Er zijn ruim 1.850 fitnesscentra in Nederland en de totale omzet van de fitnessbranche wordt geschat op circa 1,2 miljard euro.
De wereldwijde markt voor verzorgingsproducten voor mannen groeit exponentieel
In de jaren tachtig verblikte of verbloosde er niemand toen popsterren als Boy George en bands als Duran Duran make-up droegen. Mannen kunnen dus net zo goed met cosmetica experimenteren als vrouwen. Tegenwoordig nemen mannen – van vaders in vinexwijken tot CEO’s van grote bedrijven – steeds vaker cosmeticaproducten op in hun dagelijkse verzorgingsroutine. Deze hernieuwde interesse is ook een gevolg van de door social media toegenomen focus op het uiterlijk. De verzorgings- en cosmeticaproducten voor mannen die het meest verkocht worden zijn moisturisers, anti-verouderingscrèmes, gezichtsmaskers, concealers, gezichtsbronzer, whitening-crème, eyeliner, wenkbrauwpotlood en mascara.
Schoonheidssalons krijgen steeds meer mannelijke cliënten
De mannelijke perceptie van huid- en haarverzorging ondergaat een paradigmaverschuiving en hierdoor zien we ook een stijging in het aantal bezoeken aan schoonheidssalons. Steeds meer mannen vinden persoonlijke verzorging belangrijk en hebben er geen moeite mee om geld uit te geven aan schoonheidsproducten en -behandelingen. De populairste behandelingen zijn facials, laser- en waxontharing en massages.
Fantastisch plastisch – Sophie in de kreukels
De macht van de like, de hashtag en de share leiden er verder toe dat steeds meer mannen kiezen voor plastische en cosmetische chirurgie want voor een perfect Instagramlijf is niets te gek. Social media heeft zich langzamerhand ook ontwikkeld tot een ongelimiteerde marktplaats voor de cosmetische chirurgiebranche en dat heeft een enorm effect op de sector. Niet alleen vrouwen willen te allen tijde selfie-ready zijn. Cosmetische en plastische chirurgie is al lang geen taboe meer en er zijn dan ook steeds meer mannen die heel open zijn over wat ze ‘hebben laten doen’. De nieuwe generatie schaamt zich niet meer voor hun duckfaces en Instagrammers posten maar al te graag foto’s van hun nieuwe, verbeterde zelf. Ze delen zelfs alle stadia van hun cosmetische ingrepen met hun volgers.
De uitzending van televisieserie ‘Sophie in de kreukels’ van 13 september op BNN is hier een mooi voorbeeld van. In deze aflevering interviewt Sophie Hilbrand een aantal bekende Nederlanders die hun liefde voor ‘mooimaakbehandelingen’ niet onder stoelen of banken steken. Gordon, zijn showbizcollega’s Gerard Joling en René Froger, maar ook oud-topvoetballer Ronald de Boer komen in de uitzending uitgebreid aan bod. Net als vrouwen gaan ook mannen dus steeds vaker op zoek naar manieren om hun jeugdige en energieke uitstraling zo lang mogelijk te behouden of zelfs te verbeteren, zeker ook met het oog op de uitdagende arbeidsmarkt. Om alle bovengenoemde redenen zal de cosmetische en plastische chirurgie-trend voor mannen naar verwacht op korte termijn dan ook niet afnemen. Een schokkende ontwikkeling is wel dat steeds meer jonge vrouwen en mannen worden ‘betaald’ met Botox of fillers voor het vermarkten van producten, behandelingen en ingrepen op social media.
Het willen bereiken van dit onmogelijke ideaal kan leiden tot dysmorphia
Het huidige ideale mannenlichaam heeft een perfecte V-vorm en een symmetrische verhouding van taille tot schouder van 0,6. De ideale man moet 1,85 m lang zijn en slank, met 0% lichaamsvet. Oh, en hun penis moet tussen 20 en 30 cm lang zijn. Zonder dieet en training, of erger nog, zonder stimulerende middelen en steroïden, is het voor een ‘normale’ man echter bijna onmogelijk om zo’n gespierd lichaam te krijgen. Steeds meer jonge mannen ontwikkelen door de invloed van de media een ‘Adonis’-complex: een obsessie met hun lichaam die uiteindelijk kan leiden tot psychische stoornissen als ingebeelde lelijkheid. Het zal geen verrassing zijn dat ook steeds meer mannen een eetstoornis hebben. De ironie wil dat, in tegenstelling tot wat mannen denken, het ‘eisenpakket’ eigenlijk niet wordt gecreëerd door vrouwen, maar door mannelijke idolen en ‘rolmodellen’.
Hoe ziet de toekomst van het ‘authentieke’ mannenlichaam eruit?
Met de opkomst van de spornoseksueel en de obsessie over het perfecte, onbereikbare mannelijke lichaam zouden we ons moeten afvragen of een natuurlijk, authentiek mannenlichaam eigenlijk nog wel bestaansrecht heeft. Als gevolg van het door de media, mode en subculturen bepaalde en nu dominerende ‘ideaal’, lijkt deze kans helaas steeds kleiner te worden. Volgens Susie Orbach, mede-initiatiefnemer van de Dove Campagne voor Echte Schoonheid, worden mannelijke schoonheidsnormen in de toekomst nog veeleisender en zal lichaamsvariëteit vrijwel verdwijnen. Ook de verschillende culturele normen van de mannelijke fysieke schoonheid verdwijnen in de toekomst. Naar verwacht treedt er een verdere homogenisering van ‘schoonheid’ op en hebben we in de toekomst wellicht steeds minder tolerantie voor diegenen die niet aan het heersende ideaalbeeld voldoen.
Geïnspireerd door dit artikel? Download het gratis e-book “De ideale man – verleden, heden en toekomst”, 55 pagina’s met fascinerende feiten, citaten, case studies, research en video’s.
