- Tot 85 procent van mensen met psychische problematiek wordt niet behandeld
- Smartphones bieden gemakkelijke en efficiënte toegang tot geestelijke gezondheidszorg
- Meditatie-apps worden steeds populairder
- Uit onderzoek blijkt dat mediteren goed kan zijn voor de geestelijke gezondheid
- Zijn meditatie-apps de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg?
Psychische stoornissen en middelenmisbruik behoren tot de meest voorkomende gezondheidsproblemen ter wereld. Deze treffen naar schatting meer dan 970 miljoen mensen over de hele wereld – dat is 15 procent van de wereldbevolking. Omdat psychische stoornissen nog steeds ondergerapporteerd worden, is de werkelijke prevalentie waarschijnlijk veel hoger dan deze schatting.
Psychische stoornissen kunnen veel verschillende vormen aannemen, variërend van milde aandoeningen als angst tot ernstigere aandoeningen als depressie, bipolaire stoornis en schizofrenie. Het kan iemands levenskwaliteit dramatisch beïnvloeden en in hele ernstige gevallen zelfs de dood tot gevolg hebben. Hoewel psychische stoornissen zelden direct tot de dood leiden, worden ze wel in verband gebracht met sterfgevallen door zelfmoord en zelfbeschadiging. Volgens schattingen is tot 90 procent van de sterfgevallen door zelfdoding in landen met een hoog inkomen het gevolg van onderliggende psychische aandoeningen en middelenmisbruik.
Tot 85 procent van de mensen met psychische problematiek krijgt geen behandeling
Er zijn een aantal effectieve behandelingsopties voor psychische stoornissen, waaronder medicijnen, cognitieve gedragstherapie en psychotherapie. Helaas heeft niet iedereen hier toegang toe. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt 76 tot 85 procent van de mensen met psychische stoornissen in lage- en middeninkomenslanden niet voor hun aandoening behandeld.
In landen met een hoog inkomen is de situatie niet veel beter. Daar bevindt 35 tot 50 procent van de mensen zich in een vergelijkbare situatie. Het gebrek aan bewustzijn over het probleem en het sociale stigma rondom psychische problematiek zijn de belangrijkste redenen waarom deze stoornissen nog steeds onvoldoende gerapporteerd en behandeld worden. Deze mensen kiezen er vaak voor om geen professionele hulp in te schakelen uit angst belachelijk gemaakt of gemeden te worden. Een direct gevolg hiervan is dat men steeds vaker op zoek gaat naar ongebruikelijke vormen van hulp – zoals bijvoorbeeld smartphone-apps.
Smartphones bieden gemakkelijke en efficiënte toegang tot geestelijke gezondheidszorg
Naarmate smartphones een steeds prominentere rol gaan spelen in ons leven, worden ze ook steeds vaker gebruikt voor allerlei zorgdiensten. “Elke generatie wordt mobieler, dus ik denk dat mensen daardoor ook steeds meer vertrouwd zullen raken met online zorg”, zegt John Prendergass, associate director bij Ben Franklin Technology Partners, een investeringsgroep voor de gezondheidszorg.
De laatste jaren is het aantal smartphone-apps gericht op geestelijke gezondheid aanzienlijk toegenomen. Volgens een recent rapport van Zion Market Research was de wereldwijde softwaremarkt voor geestelijke gezondheidszorg in 2017 ongeveer $1,35 miljard waard en deze zal in 2026 naar verwachting een waarde van $4,58 miljard bereiken. Deze apps zijn bijzonder belangrijk en bieden gemakkelijke en efficiënte toegang tot diensten voor geestelijke gezondheidszorg. Met name in gebieden waar de toegang tot reguliere geestelijke gezondheidszorg beperkt of helemaal niet beschikbaar is. Vooral meditatie-apps zijn enorm populair gebleken bij consumenten. Ze bieden begeleide meditatie, diepe ademhalingsoefeningen en kalmerende verhalen die speciaal zijn ontwikkeld om mensen te helpen ontspannen, zich minder angstig te voelen en beter te slapen. Er zijn momenteel meer dan duizend meditatie-apps op de markt, die jaarlijks honderden miljoenen dollars aan inkomsten genereren. “Met de komst van de smartphone ontdekken miljoenen mensen nu dat mentale training mogelijk is. Dit kun je een beetje vergelijken met de generaties van onze ouders en grootouders die de voordelen van lichaamsbeweging ontdekken”, vertelt de Amerikaanse neurowetenschapper Sam Harris.
Meditatie-apps worden steeds populairder
Met meer dan 40 miljoen downloads wereldwijd en meer dan 1 miljoen betalende abonnees is Calm momenteel de populairste meditatie-app. Het is niet alleen de meest winstgevende gezondheids- en fitness-app op iOS – met een jaarlijkse omzet van $150 miljoen – maar werd ook de eerste app in zijn soort die een waarde van meer dan $1 miljard bereikte. De app biedt begeleide meditatiesessies, ademhalingsoefeningen, verhalen voor het slapengaan en rustgevende achtergrondmuziek. Hoewel de app gratis kan worden gedownload, moet je voor toegang tot het overgrote deel van de content voor $60 een jaarabonnement afsluiten.
De grootste concurrent van Calm is Headspace. Deze app is meer dan 30 miljoen keer gedownload, heeft een miljoen betalende abonnees en een jaarlijkse omzet van $100 miljoen. Headspace biedt begeleide meditatie, animaties, artikelen en video’s die mensen leren hoe ze met stress en angst moeten omgaan en een betere nachtrust krijgen. Headspace biedt een gratis Basics-cursus waarin je de basisbeginselen van meditatie en mindfulness leert. De rest van de content is alleen beschikbaar in de vorm van betaalde maandelijkse, jaarlijkse of zelfs levenslange abonnementen.
Voor degenen die geen hoge abonnementskosten willen betalen voor hulp bij meditatie is Insight Timer misschien een goede optie. De app biedt 5.000 gratis begeleide meditaties van meer dan 1.000 meditatiedocenten en meer dan 750 rustgevende muzieknummers. Het stelt gebruikers ook in staat om hun meditaties aan te passen zodat ze bij hun behoeften en interesses aansluiten. Een andere populaire meditatie-app is Buddhify. In tegenstelling tot andere apps biedt Buddhify meditatieoefeningen op basis van wat je op dat moment aan het doen bent. Of je nu wandelt, eet, werkt, in bed ligt of door Instagram scrollt – de app biedt een meditatie- of mindfulnessoefening die perfect past bij dat moment. Andere populaire meditatie-apps zijn Omvana, 10% Happier, Stop, Breathe & Think en Simple Habit. Zelfs beroemdheden lanceren hun eigen apps. Oprah Winfrey en Deepak Chopra hebben onlangs bijvoorbeeld de Oprah & Deepak’s 21-Day Meditation Experience-app uitgebracht.
Uit onderzoek blijkt dat mediteren goed kan zijn voor de geestelijke gezondheid
Het laatste decennium zijn steeds meer Amerikaanse volwassenen gaan mediteren. In 2012 was dat nog 4,1 procent en in 2017 schoot dat percentage omhoog naar 14,2 procent. In 2016 overschreed de waarde van de Amerikaanse meditatiemarkt de $1 miljard en zal in 2022 naar verwachting een waarde van $2,08 miljard bereiken. “In de afgelopen 20 jaar zijn op meditatie en mindfulness gebaseerde programma’s steeds belangrijker geworden voor westerlingen. Ook steeds meer artsen omarmen meditatie – niet omdat ze denken dat het hip is, maar omdat wetenschappelijke onderzoeken aantonen dat het werkt, met name voor stressgerelateerde aandoeningen”, zegt John LaRosa, de onderzoeksdirecteur bij Marketdata Enterprises, Inc.
Maar heeft mediteren echt zoveel gezondheidsvoordelen als men beweert? In de loop der jaren zijn talloze onderzoeken uitgevoerd om te bepalen hoe meditatie de geest beïnvloedt en onderzoekers hebben veel bewijs gevonden dat mediteren de bloeddruk kan verlagen, symptomen van angst en depressie kan verlichten en mensen met slaapproblemen aan een betere nachtrust kan helpen. Meditatie-apps zelf zijn nog niet zo uitgebreid onder de loep genomen, met uitzondering van Headspace. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het gebruik van deze app depressie kan verminderen en positieve emoties kan bevorderen. We kunnen dan ook wel aannemen dat andere meditatie-apps vergelijkbare resultaten kunnen opleveren.
Hoewel meditatie effectief is gebleken bij het verlichten van symptomen van angst en depressie, is het van belang om te benadrukken dat deze en andere ontspanningsmethodes als mindfulness voor mensen met ernstigere psychische stoornissen veel minder effectief zijn. Meditatie moet dan ook niet worden beschouwd als vervanging van traditionele geestelijke gezondheidszorg, maar eerder als een aanvulling daarop. Bovendien moet men ook niet teveel verwachten van deze apps omdat dit een vals gevoel van veiligheid kan geven. Mensen die zich op de een of andere manier overweldigd voelen, doen er goed aan om professionele hulp in te schakelen. Critici wijzen er bovendien op hoe ironisch het is dat men het gebruik van dit soort smartphone-apps aanbeveelt om (onder andere) aan de digitale wereld te ontsnappen.
Zijn meditatie-apps de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg?
Het hectische tempo van het moderne leven, de 24-uursnieuwsstroom, het deprimerende karakter van social media en de stress die veroorzaakt wordt door de klimaat- en ecologische crises hebben wereldwijd geleid tot een enorme toename van het aantal angststoornissen en depressies. Helaas krijgt een groot deel van de mensen met deze problematiek geen behandeling, omdat ze (nagenoeg) geen toegang hebben tot geestelijke gezondheidszorg of vanwege het sociale stigma van psychische aandoeningen.
Mede als gevolg hiervan is de populariteit van meditatie-apps de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Ze bieden geleide meditatie, diepe ademhalingsoefeningen en kalmerende verhalen voor het slapengaan en zijn effectief gebleken bij het verlichten van symptomen van angst en depressie. Deze apps moeten echter niet worden beschouwd als een vervanging van maar een aanvulling op traditionele geestelijke gezondheidszorg, met name bij mensen met ernstige psychische aandoeningen.
