- De voordelen van stadslandbouw
- Hoe goed kunnen gewassen groeien in steden?
- Stadslandbouwinitiatieven in New York en Brussel
- Innovaties in de voedselproductie in Saoedi-Arabië, Dubai en Zuid-Korea
- Landbouw op daken in Singapore, Parijs en New Jersey
- De toekomst van duurzame landbouw
Ongeveer 800 miljoen mensen in de wereld krijgen niet voldoende voedsel en er wordt voorspeld dat we tegen 2050 maar liefst 70 procent meer voedsel moeten produceren om aan de toenemende voedselvraag te kunnen voldoen. De landbouwsector is echter eerder gekrompen dan gegroeid en vertegenwoordigt nu slechts 3 procent van het wereldwijde BBP. Als we de wereldbevolking de komende decennia van voldoende voedsel willen voorzien, moet de landbouw fors innoveren. Dit vraagt om inspanningen, investeringen en het gebruik van nieuwe technologieën. Gelukkig ontwikkelen veel organisaties in landen overal ter wereld innovatieve methoden en technologieën om aan deze eisen tegemoet te komen. De opkomst van urban farming of stadslandbouw is een sleutelfactor. Stadslandbouw omvat onder andere boerenmarkten, gemeenschapstuinen, vertical farms en allerlei ambitieuze projecten en initiatieven. Het optimaliseren van stedelijke ruimten voor landbouw en voedselproductie kan aanzienlijke positieve effecten hebben op de landbouwsector en de planeet.
Ongeveer 14 procent van het commercieel geproduceerde voedsel in de wereld bereikt nooit de winkelschappen en 38 procent van de energie die gebruikt wordt voor deze voedselproductie gaat samen met dit verspilde voedsel verloren.
Verenigde Naties
De voordelen van stadslandbouw
Plattelandslandbouw heeft een aantal belangrijke beperkingen. Behalve dat agrarische bedrijven onder druk staan om een steeds grotere hoeveelheid voedsel te produceren voor mensen in stedelijke gebieden, zijn de intensieve landbouwmethoden die worden gebruikt om aan deze vraag te voldoen vaak contraproductief. Zo wordt de voedingswaarde van bodems door intensieve landbouw sterk verminderd en hebben meststoffen en pesticiden enorm schadelijke gevolgen voor het milieu. Stadslandbouw, daarentegen, biedt vele voordelen, niet alleen voor nabijgelegen gemeenschappen maar voor de hele planeet. Misschien wel het meest voor de hand liggende voordeel is dat de beschikbaarheid van verse producten voor stadsbewoners het hele jaar door toeneemt, wat uiteraard weer positieve gevolgen heeft voor de gezondheid. Stadslandbouw kan ook de biodiversiteit vergroten en creëert leefgebieden voor bijen, vogels en andere bestuivers in stedelijke gebieden waar deze soorten anders niet of nauwelijks voorkomen. Het verplaatsen van landbouw naar stedelijke gebieden kan ook de enorme voedselverspilling aanzienlijk terugdringen. Volgens de VN bereikt ongeveer 14 procent van het commercieel geproduceerde voedsel in de wereld zelfs nooit de winkelschappen, en gaat 38 procent van de energie die gebruikt wordt voor deze voedselproductie samen met dit verspilde voedsel verloren. Een belangrijke reden hiervoor is dat voedsel meestal in landelijke gebieden wordt verbouwd, waarna het naar stedelijke gebieden moet worden vervoerd. Wanneer de kwaliteit van het transport te wensen overlaat, kan voedsel als gevolg van ontoereikende opslag- en conserveringsmethoden verloren gaan of bederven. Door voedsel dichterbij de locatie waar het verkocht en geconsumeerd wordt te verbouwen, nemen deze problemen af.
Voedsel wordt ook als gevolg van ‘esthetische onvolmaaktheden’ verspild. Zo worden ‘misvormde’ groenten bijvoorbeeld vaak weggegooid of niet gekocht, ondanks dat het prima eetbaar en voedzaam is. Sterker nog, een derde van de geteelde groenten en fruit bereikt zelfs de winkels niet en wordt om deze reden weggegooid. Wanneer consumenten dichterbij het teeltproces staan, is de kans groter dat ze begrijpen en waarderen wat er zoal komt kijken bij het verbouwen van voedsel. Ook zijn ze dan wellicht minder snel geneigd om voedsel om cosmetische redenen af te wijzen. Als we ons dichterbij de bron van ons voedsel bevinden vergroot dat over het algemeen ook ons begrip van de natuurlijke wereld. Zo blijkt uit een Iers onderzoek bijvoorbeeld dat één op de zeven kinderen denkt dat groenten uit de supermarkt komen. Directe blootstelling aan landbouw kan voor zowel kinderen als volwassenen zeer leerzaam zijn en voordelen bieden. Zo vergroot het het bewustzijn van en de waardering voor degenen die betrokken zijn bij het verbouwen, verpakken en transporteren van voedsel – zoals de boer, de plukker, de verpakker en de chauffeur. Dit kan vervolgens leiden tot betere (arbeids)omstandigheden voor deze essentiële werknemers en bovendien de onderlinge contacten in de gemeenschap verbeteren. Stadsboerderijen en andere stedelijke landbouwprojecten kunnen ook nieuwe banen opleveren en gebruikmaken van voorheen on- of onderbenut land.
Hoe goed kunnen gewassen groeien in steden?
Je denkt misschien dat gewassen in landelijke gebieden veel effectiever kunnen groeien dan in stedelijke gebieden – per slot van rekening wordt slechts 15 tot 20 procent van het voedsel in de wereld in steden verbouwd. Uit onderzoek van de Lancaster University in het Verenigd Koninkrijk blijkt echter dat voor veel gewassen het tegendeel waar is. Gewassen als aardappelen, komkommers en sla kunnen in stedelijke gebieden juist vier keer meer opbrengen dan op het platteland. Tijdens dit onderzoek analyseerde het team 200 eerdere onderzoeken uit allerlei verschillende landen en ontdekte dat stedelijke ruimtes geschikter kunnen zijn voor methoden als hydrocultuur en verticale teelt, die gunstig zijn voor gewassen als tomaten, sla, broccoli en boerenkool.
“Ondanks de groeiende populariteit is er nog steeds heel veel dat we niet weten over stadslandbouw, zoals of de opbrengsten vergelijkbaar zijn met conventionele landbouw, of zelfs welke gewassen er voornamelijk worden verbouwd.”
Florian Payen, milieuwetenschapper, Lancaster University
Stadslandbouwinitiatieven in New York en Brussel
In steeds meer delen van de wereld ziet men de voordelen van stadslandbouw en in veel steden ontstaan allerlei innovatieve initiatieven. In 2021 maakte New York City bijvoorbeeld de oprichting bekend van een adviesraad voor stadslandbouw. Ben Kallos van de New York City Council vertelt: “Mensen die het werk in de stadslandbouw doen, hadden niet het gevoel dat ze gehoord werden. Nu krijgen ze inspraak en toegang tot het stadsbeleid.” Brussel, een andere innovatieve wereldstad, heeft het Good Food Strategy-initiatief bekendgemaakt dat streeft naar voedselautonomie en 30 procent meer inkomsten uit biologische voeding. Brussel neemt het voortouw op het gebied van stadslandbouw en de lokale vraag naar verse producten heeft inmiddels tot een uitgebreid netwerk van stadslandbouwprojecten geleid.
Innovaties in de voedselproductie in Saoedi-Arabië, Dubai en Zuid-Korea
Een bijzonder ambitieus stadslandbouwproject is dat van het NEOM-project in Saoedi-Arabië. NEOM is een megastad die momenteel in aanbouw is en waarvan de bedoeling is dat het de meest zelfvoorzienende stad ter wereld wordt. NEOM’s Food Innovation Hub “maakt gebruik van biotechnologie om verantwoorde en duurzame aqualandbouw te bevorderen, en ontwikkelt alternatieve eiwitten en voedingsdiensten die zijn afgestemd op genomische en microbioomgegevens.” En in Dubai wordt ‘Food Tech Valley’ ontwikkeld, wat een hub moet worden voor duurzame landbouwtechnologieën. Volgens Dubai’s minister van Klimaatverandering en Milieu, Hare Excellentie Mariam Bint Mohammed Saeed Harev Almheiri, heeft het Food Tech Valley-project twee centrale doelen: “het bevorderen van een AgTech-cultuur onder jongeren en het creëren van levensvatbare loopbaantrajecten voor deze jongeren.” Een ander enorm ambitieus project is Busan’s OCEANIX, dat tot doel heeft een duurzame stad te bouwen die op zee drijft. OCEANIX biedt niet alleen oplossingen voor het probleem van de stijgende zeespiegel, maar zal ook zelfvoorzienend zijn en zijn eigen voedsel, water en energie produceren met behulp van “volledig geïntegreerde afvalvrije gesloten-lussystemen”.
Verticale landbouw in Singapore, Parijs en New Jersey
Steden als Singapore, waar een groot aantal hoge gebouwen staan, hebben veel verticale ruimte beschikbaar en daken zijn een uitstekende plek voor moestuinen. Er verschijnen dan ook steeds meer rooftop farms of dakboerderijen in Singapore, zoals de kruidentuin van het Grand Hyatt Hotel, waarvan veel kruiden in de keuken van het hotel worden gebruikt. Een andere daktuin is te vinden in de Funan Mall in de stad, naast het Japanse Noka restaurant, waar maaltijden geserveerd worden die met producten uit de tuin zijn bereid. En in het 15e arrondissement in Parijs staat een enorme stadsboerderij die zo groot is als twee voetbalvelden en gebruikmaakt van een techniek die aeroponic vertical farming heet. Hierbij worden voor het verbouwen van groenten en fruit voedingsstoffen gebruikt in plaats van aarde. Naast het produceren van voedsel voor de stad – zoals voor lokale cafés en restaurants – biedt de boerderij ook educatieve rondleidingen en stukjes grond waar bewoners hun eigen voedsel kunnen verbouwen.
In New Jersey bevindt zich AeroFarms, een stedelijke aeroponics-boerderij van 70.000 vierkante meter die bestaat uit rijen en ‘torens’ waar verschillende soorten groenten geproduceerd worden uit zaden die in recyclebare substanties groeien. Sensoren detecteren temperatuur en andere omgevingsfactoren en passen het groeiproces zo nodig automatisch aan, zodat de gewassen het hele jaar door optimaal kunnen groeien. Mede-oprichter en chief marketing officer van de boerderij, Marc Oshima, gelooft zelfs dat deze sensoren kunnen worden geoptimaliseerd om de smaak van de groenten te verbeteren. AeroFarms kan bijna 400 keer zoveel opbrengst genereren dan traditionele boerderijen, verbruikt aanzienlijk minder water en heeft helemaal geen pesticiden nodig.
De toekomst van duurzame landbouw
Volgens de Wereldbank is de landbouw momenteel verantwoordelijk voor bijna een derde van de wereldwijde CO2-uitstoot. Deze is afkomstig van het plant- en oogstproces, intensieve veehouderij, enzovoort. Daarnaast veroorzaken chemicaliën die worden gebruikt in meststoffen, pesticiden en herbiciden aanzienlijke vervuiling. Hoewel het belangrijk is dat de negatieve milieu-impact van de landbouwsector wordt teruggedrongen, is het ook noodzakelijk dat de voedselproductie flink verhoogd wordt om aan de toenemende voedselvraag te kunnen voldoen. Naar verwachting telt de wereldbevolking tegen het midden van de eeuw namelijk rond de 9 miljard mensen. Om aan deze noodzakelijke – maar ogenschijnlijk tegenstrijdige – doelen te voldoen, moet de manier waarop landbouw bedreven wordt radicaal veranderen. Het implementeren van duurzame landbouw op wereldschaal is van vitaal belang om de groeiende wereldbevolking te voeden zonder de natuurlijke hulpbronnen uit te putten. En nu steden voortdurend uitbreiden naar landelijke gebieden en bijna 70 procent van de wereldbevolking in 2050 in steden zal wonen, moet de stedelijke ruimte effectief worden gebruikt voor voedselproductie en andere landbouw. Dit moet echter goed worden gepland en uitgevoerd. Zo moeten voedselproductiegebieden zorgvuldig geselecteerd worden om te voorkomen dat bestaande bewoners van hun land verdreven worden. Het is vooral van belang dat de burgers bij het plannen van duurzame stadslandbouw en de transitie naar een milieuvriendelijkere samenleving in staat worden gesteld om in harmonie met de natuur te leven, in plaats van ermee in strijd te zijn.
