- Genetisch gemodificeerde dierlijke producten liggen al in de supermarkt
- Je hebt waarschijnlijk al transgene zalm gegeten zonder dat je het wist
- Straks bestellen we genetisch gemanipuleerd vlees of vis van de menukaart
- GM voedsel – het blijft een omstreden onderwerp
Wetenschappers zijn al tientallen jaren actief bezig met genmanipulatie van levende organismen. Door het aanpassen van het DNA kun je bepaalde eigenschappen van een plant of dier veranderen, waardoor organismen met unieke eigenschappen ontstaan. Het eerste succesvolle experiment met genetische manipulatie van dieren werd bijna 50 jaar geleden uitgevoerd. In 1974 slaagde Rudolf Jaenisch, hoogleraar biologie aan het MIT, er samen met Beatrice Mintz, een gerenommeerd embryoloog, in om de genetische samenstelling van muizen te veranderen om ‘de plagen van de 21ste eeuw’ – kanker en neurologische ziekten – te bestuderen.
Veel mensen zijn van mening dat je met genetische manipulatie rotzooit met Moeder Natuur. Maar de redenen voor genmanipulatie zijn over het algemeen veel nobeler dan je zou denken. Een goed voorbeeld is SAB Biotherapeutic. Het biotechbedrijf wist koeien genetisch zo te modificeren dat ze menselijke antistoffen gingen produceren – eiwitten die virussen bestrijden. Deze koeien worden gebruikt als bloeddonor voor mensen die lijden aan ziekten als influenza en Ebola. Dit soort bedrijven laat zien dat genetische modificatie niet per se iets iets griezeligs is, maar iets dat we wellicht zouden moeten omarmen. En het wordt niet alleen voor medische toepassingen gebruikt; genetisch gemodificeerde voedselproducten worden nu al volop in supermarkten verkocht.
Genetisch gemanipuleerde dierlijke producten liggen al in de supermarkt
In deze tijd van toenemende bezorgdheid over de gezondheid van onze voeding, vinden de meeste mensen voedselproducten met het label ‘genetisch gemanipuleerd organisme’ niet bepaald aantrekkelijk. Gesprekken over genetisch gemodificeerd voedsel, zowel plantaardig als dierlijk, bezorgt de meesten een gevoel van wantrouwen. Toch beweren de meeste wetenschappers dat dit irrationele angst is. Volgens een rapport van de Amerikaanse National Academies of Sciences, Engineering and Medicine vormt genetisch gemodificeerd voedsel geen bedreiging voor de menselijke gezondheid. Dat is goed nieuws, vooral als je in Canada woont – het eerste land ter wereld dat de invoer en verkoop van genetisch gemodificeerde vis toestaat.
Je hebt waarschijnlijk al transgene zalm gegeten zonder dat je het wist
Canadese supermarkten zijn de eerste die genetisch gemodificeerde zalm gaan verkopen. De zalm is ontwikkeld door een team van wetenschappers aan de Memorial University in Newfoundland in Canada en wordt verkocht door de in de VS gevestigde AquaBounty Technologies. Dankzij een gen van een andere vis groeit de gemodificeerde zalm veel sneller dan de conventioneel gekweekte Atlantische zalm. De GM zalm wordt, in plaats van in 30 maanden, nu in slechts 18 maanden volwassen. Bovendien hebben de vissen 25 procent minder voedsel nodig en verminderen ze de koolstofuitstoot met 25 procent. De vis groeit dus twee keer zo snel, heeft minder voedsel nodig en is milieuvriendelijk – dat klinkt te mooi om waar te zijn. Maar milieubeschermers vrezen dat transgene zalmen de wilde zalmpopulatie op de een of andere manier kunnen ‘besmetten’ als ze ooit met elkaar in aanraking zouden komen. Wetenschappers hebben er echter voor gezorgd dat de gemodificeerde vissen steriel zijn en in tanks worden gekweekt. Op deze manier vormen ze, aldus de wetenschappers, geen echte bedreiging. GM zalm is volgens hen zelfs veilig voor consumptie.
Maar Thibault Rehn van de groep Vigilance OGM heeft daar zo zijn bedenkingen over. Hij noemt de Canadese consumenten “de eerste proefkonijnen”. Volgens de wetenschappers zijn er vier jaar lang testen uitgevoerd om er zeker van te zijn dat transgene zalmen veilig zijn en stellen dat er daarom geen speciale etikettering nodig is. Ron Stotish, chief executive van AquaBounty, is van mening dat de zorgen van Rehn ongegrond zijn. Bovendien zijn de verkoopcijfers zeer bemoedigend. “De grotere markt ziet het als een meer voorspelbare, duurzame bron van zalm”.
Het blijft overigens niet bij genetisch gemanipuleerde zalm. Ook varkens moeten eraan geloven.
Straks bestellen we genetisch gemanipuleerd vlees of vis van de menukaart
De twee roze, piepende biggennesten die in een onderzoekscentrum aan de universiteit van Missouri worden gehouden, zien er niet anders uit dan varkens op gewone veehouderijen. Toch zijn deze dieren zeker niet alledaags; ze hebben een genetische make-over gehad. Niet omdat iemand Dr. Frankenstein wilde spelen, maar om een nieuw varkensras te creëren dat resistent is tegen ziekten. De onderzoeksteams van de universiteit van Missouri en de Kansas State University maakten de varkens immuun voor de varkensgriep, een virus dat zich razendsnel verspreidt, waardoor varkensboeren wereldwijd in de afgelopen jaren miljoenen varkens hebben moeten ruimen. Het virus is in bepaalde vormen overigens ook besmettelijk voor mensen en vooral in 2009 overleden er wereldwijd al duizenden mensen aan de varkensgriep.
Volgens hoofdonderzoeker professor Alan Archibald is het eten van genetisch gemodificeerd varkensvlees veilig: “We hebben alleen een heel klein stukje van de eipergenen verwijderd. We hebben niets toegevoegd, dus de consument hoeft zich daar in die zin geen zorgen over te maken”. Eet smakelijk dan maar!
Het blijft een omstreden onderwerp
Het is volkomen begrijpelijk dat mensen hun bedenkingen hebben als ze straks genetisch gemodificeerd voedsel in de supermarkt tegenkomen. Zelfs Kevin Wells, een assistent-professor aan de Universiteit van Missouri, die met de PRRS-resistente varkens werkte en in het federale adviescomité over de AquaBounty zalm zat, zei dat het volkomen legitiem is om vragen te stellen. Zou een nieuw toegevoegd eiwit in genetisch gemodificeerde dieren bijvoorbeeld allergieën bij mensen kunnen veroorzaken?
Volgens sommige wetenschappers kunnen transgene dieren zorgen voor een efficiëntere voedselproductie omdat ze grotere opbrengsten, lagere productiekosten en resistentie tegen ziekten mogelijk maken. Volgens andere deskundigen is er echter veel meer onderzoek nodig, niet alleen naar de gevolgen voor de menselijke gezondheid, maar ook voor de biodiversiteit in de natuur. Critici vinden ook dat genetisch gemodificeerde dieren geen langetermijnoplossing zijn voor het wereldwijde voedselprobleem. Het zou mensen juist stimuleren om nog meer vleesproducten te consumeren.
