- Genetisch gemodificeerd voedsel: hoe het begon
- Genen overbrengen van het ene organisme naar het andere
- Het nut van genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen
- Wat zijn de risico’s?
- De hamvraag: is genetisch gemodificeerd voedsel veilig?
Genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen blijven een veelbesproken en controversieel onderwerp. Zowel de voor- als de tegenstanders zijn erg fanatiek en beide hebben steekhoudende argumenten. Naar de veiligheid van genetisch gemodificeerde levensmiddelen is veel onderzoek gedaan maar de uitkomsten daarvan zijn tegenstrijdig. Vaak worden deze onderzoeken gefinancierd door partijen die belang hebben bij de uitkomst. Daardoor ontstaat een belangenconflict met als gevolg dat het onderzoek niet onafhankelijk is. We eten bijna allemaal genetisch gemodificeerd voedsel, bewust of onbewust, vrijwillig of niet. Het Centre for Food Safety claimt dat ongeveer 90% van alle soja en maïs in de VS Staten wordt geteeld met behulp van genetisch gemodificeerd zaad. Dat is nogal wat.
Genetisch gemodificeerd voedsel: hoe het begon
Net als in Australië en China maakte de Europese Unie etikettering van alle genetisch gemodificeerde levensmiddelen verplicht. Over het algemeen staan landen als de VS en India meer open voor het idee van genetisch gemodificeerde levensmiddelen en worden er daar elk jaar meer van geproduceerd, maar Europa blijft sceptisch. De meest voorkomende genetisch gemodificeerde levensmiddelen zijn soja, maïs, tomaten, aardappelen, druiven, suikerriet en rijst.
Genen overbrengen van het ene organisme naar het andere
Maar wat is GMO-voedsel nu eigenlijk? GMO of GGO betekent ‘genetisch gemodificeerde organismen’ – voedsel dat door bepaalde wetenschappelijke technieken genetisch is gemanipuleerd. Door één of meer specifieke genen uit een ander organisme krijgt een plant, een vrucht of een groente nieuwe of verbeterde kwaliteiten. Resistentie tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen en ongedierte bijvoorbeeld, of een betere smaak en een hogere voedingswaarde. Zulke genetische veranderingen gebeuren in de natuur ook, alleen doen die er honderdduizenden jaren over. Wetenschappers hebben echter besloten een paar stappen over te slaan en de toekomst naar het heden te halen.<
Het nut van genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen
Genetisch gemodificeerde voeding heeft een aantal voordelen. Het feit dat je het bijna overal kunt verbouwen, is een van de belangrijkste. Genetisch gemodificeerde gewassen zijn beter bestand tegen slechte weersomstandigheden, en tegen pesticiden en herbiciden. Bovendien kunnen ze zo worden gemanipuleerd dat ze een hogere voedingswaarde hebben met meer eiwitten, vitaminen en mineralen zodat iedereen evenwichtigere en gezondere voeding tot zijn beschikking heeft. De zogeheten ‘gouden rijst’ die rijk is aan vitamine A, is waarschijnlijk het beste voorbeeld van deze techniek. Genetisch gemodificeerde levensmiddelen kunnen ook zo worden gemanipuleerd dat ze sneller groeien, beter smaken, er beter uitzien en langer goed blijven. Vooral boeren ondersteunen deze technologie omdat het een kostenverlagend effect heeft. Ook hoeven ze zich minder zorgen te maken over droogte en andere omstandigheden zoals insectenplagen die een oogst kunnen vernietigen.
Wat zijn de risico’s?
Tegenstanders van genetisch gemodificeerd voedsel hebben een paar goed onderbouwde bezwaren die terdege moeten worden onderzocht. De grootste angst is dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen kunnen leiden tot allergieën en andere gezondheidsproblemen, waarvan sommige levensbedreigend zijn. Genen inbrengen van allergeen voedsel zoals pinda’s kan ertoe leiden dat ook het genetisch gemodificeerde organisme allergeen wordt en ernstige allergische reacties opwekt. Ook worden GMO’s ervan beschuldigd dat er steeds meer antibioticaresistente bacteriën zijn. Dit is het gevolg van het feit dat we bepaalde GMO-gewassen met antibioticaresistente genen injecteren. Verder maakt men zich zorgen over het milieu, het langetermijneffect op de bodem bijvoorbeeld. Ook wordt gevreesd dat deze techniek een negatieve invloed heeft op de biodiversiteit omdat een groot aantal nuttige insecten als gevolg van genetische modificatie wordt gedood. Wanneer je een bepaald organisme uit de natuur haalt, hoe nadelig zo’n organisme ook zou zijn voor een oogst, kan dat betekenen dat je voedselbron van een ander organisme elimineert. Dit kan ertoe leiden dat dat organisme uitsterft. Bovendien bestaat de kans dat GMO-zaad zich verspreidt naar landbouwbedrijven waar geen GMO-levensmiddelen worden geteeld en dat veroorzaakt problemen voor biologische boeren. Al met al zijn de langetermijneffecten van genetisch gemodificeerde levensmiddelen nog lang niet goed in te schatten.
De hamvraag: is genetisch gemodificeerd voedsel veilig?
Deze vraag kun je niet zo maar even met ja of nee beantwoorden. Er zijn veel factoren in het spel, zoals de techniek waarmee het organisme wordt gemanipuleerd en het soort gen dat wordt ingebracht waarmee het wordt gemodificeerd. De American Medical Association en de World Health Organisation zijn van mening dat genetisch gemodificeerde levensmiddelen veilig zijn. Tot op heden bestaat er geen onderzoek dat aantoont dat GMO-voedingsmiddelen verantwoordelijk zijn voor de toename van het aantal voedselallergieën. Ook zijn er geen studies met sluitend bewijs dat GMO-voedingsmiddelen verantwoordelijk zijn voor de toename van antibioticaresistente bacteriën. Er is überhaupt geen overtuigend bewijs dat GMO-voedingsmiddelen schadelijk zijn voor de mens. Maar zolang ook maar de kleinste kans bestaat dat de tegenstanders van GMO’s gelijk hebben, moeten we ervoor zorgen dat we geen risico lopen.
Een andere belangrijke overweging is dat er geen wetenschappelijke testmethode bestaat waarmee je kunt aantonen of een levensmiddel afkomstig is van een genetisch gemodificeerde bron. Suiker blijft altijd suiker. De chemische samenstelling daarvan verandert niet wanneer die afkomstig is van een genetisch gemodificeerde bron. Als iemand tegen je zegt dat zijn voedingsproducten niet genetisch gemanipuleerd zijn, moet je hem dus geloven op zijn mooie blauwe ogen. Tegenwoordig moet GMO-voedsel voldoen aan dezelfde veiligheidseisen als niet GMO-voedsel. Er bestaan zelfs maatstaven, aanbevelingen en richtlijnen voor de productie en veiligheid van voedsel, genaamd de Codex Alimentarius. Dat is ontwikkeld door de World Health Organisation en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN. Het belangrijkste doel daarvan is bescherming van de gezondheid van de consument.
