- We zijn al ver voorbij het punt van eenvoudige oplossingen
- ‘IJzerbemesting’ – voeden van algen in de open oceaan
- Met stratosferische aerosolinjectie blokkeer je het zonlicht in de bovenste atmosfeer
- Potentiële maar riskante oplossingen voor een catastrofaal probleem
De wereldwijde klimaatverandering vormt een complexe bedreiging. Het probleem wordt veroorzaakt door een verscheidenheid aan oorzaken waarmee bijna elk aspect van ons leven verweven is. Van landbouwpraktijken en de bouw tot overvolle snelwegen en ontbossing – sinds 2010 hebben we jaarlijks ongeveer 36 miljard ton kooldioxide de lucht in geblazen en die hoeveelheid neemt langzaam toe. Helaas is er geen eenvoudige oplossing, geen magische silver bullet die dit monster kan uitschakelen. Volgens wetenschappers behandelen we onze opwarmende planeet niet veel anders dan we ons eigen lichaam behandelen. Claudia Geib schrijft bijvoorbeeld voor Futurism: “We denken op dezelfde manier over onze planeet als sommige mensen denken over gewicht verliezen; we slikken dieetpillen en veranderen niets aan onze eetgewoonten. Maar op de lange termijn is het veel beter als we gewoon gezonder gaan eten en meer gaan bewegen”.
Het is duidelijk wat ze bedoelt. In beide gevallen zijn we ons bewust van wat er gebeurt. We zien het probleem onder onze neus groter worden. En we weten heus wel wat de problemen veroorzaakt. Maar het is kennelijk toch te moeilijk of te lastig om de juiste keuzes te maken. Of het nu gaat om regelmatige lichaamsbeweging en verstandig eten of om het terugdringen van fossiele brandstoffen en het veranderen van onze landbouwmethoden – in beide gevallen zijn veranderingen in discipline en levensstijl nodig die soms lastig zijn. Maar de problemen escaleren. Onze kleding gaat steeds strakker zitten en de aarde wordt steeds warmer. De gevolgen zijn in beide gevallen behoorlijk ingrijpend. Het verschil is dat de opwarming van de planeet niet alleen invloed heeft op de gezondheid van één persoon maar verstrekkende gevolgen heeft voor ons allemaal.
We zijn al ver voorbij het punt van eenvoudige oplossingen
Het slechte nieuws is echt slecht. Wetenschappers waarschuwen dat we al te laat zijn om de klimaatverandering een halt toe te roepen. Doug MacMartin, hoogleraar werktuigbouwkunde en lucht- en ruimtevaart aan de Cornell University, benadrukt: “We zijn nu op een punt aangekomen waar mitigatie noodzakelijk, maar niet noodzakelijkerwijs voldoende is. Wat we doen op het gebied van het terugdringen van onze koolstofuitstoot gaat gewoon niet snel genoeg”. Het ziet er niet naar uit dat we onder de 2°C-doelstelling blijven – we zijn al voorbij het punt waar dat nog tot de mogelijkheden behoort. Zelfs als we er nu direct mee stoppen gaat de opwarming van de aarde gewoon door. Sterker nog, wetenschappers vermoeden dat we te maken hebben met een wereldwijde stijging van maar liefst 3,2°C. Ashley Strickland rapporteert voor CNN, “…het leven op aarde zoals we dat nu kennen is aan het veranderen. We verwachten stijgende zeespiegels, uitstervingsgolven, superdroogtes, meer bosbranden, zwaardere orkanen, smeltingen in het Noordpoolgebied en dalende beschikbaarheid van gewassen en drinkwater”.
Het goede nieuws is dat we misschien in staat zijn om een tijdelijke oplossing te bedenken. Een aantal innovatieve benaderingen zou ofwel overtollig CO2 uit de lucht kunnen verwijderen of het zonlicht dat de aarde bereikt kunnen beperken. Beide zouden de planeet vrij snel kunnen afkoelen en de schade die we op korte termijn aanrichten kunnen compenseren. Maar de risico’s zijn groot. Deze opties betekenen dat we gaan rommelen met complexe systemen die we niet echt begrijpen, en dat zou al het leven op aarde kunnen bedreigen, op zichzelf rampzalige klimaatverandering kunnen veroorzaken of tot enorme uitstervingsgolven kunnen leiden.
‘IJzerbemesting’ – voeden van algen in de open oceaan
De eenvoudigste en meest elegante benadering van klimaattechniek is misschien wel ijzerbemesting. Het geniale idee is geïnspireerd op het Azolla Event, een dramatische klimaatafkoeling die veroorzaakt werd door enorme hoeveelheden afgestorven en naar de anoxische zeebodem gezonken Azolla watervarens. De plant is een natuurlijke CO2 spons, die verbazingwekkende hoeveelheden koolstof uit de lucht absorbeert. Deze planten gedijden zo’n 49 miljoen jaar geleden in een ondiepe zee op de Noordpool – die toen tropisch en zwoel was. Door dit broeikasgas op te nemen, te sterven en naar de zeebodem te zinken – waar heel weinig zuurstof was – koelde de planeet snel af, wat resulteerde in de poolijskappen en relatief koele temperaturen die we vandaag zo graag willen houden.
IJzerbemesting is dus geïnspireerd op dit proces en in plaats van Azolla richt het zich op algenbloei in de open oceaan. Zeewater bevat alles wat deze microscopische planten nodig hebben, behalve direct beschikbaar ijzer. In de natuur wordt ijzer in door de wind geblazen stof aangevoerd of door opwaartse zeestromingen die voedingsstoffen naar ondiep water transporteren. Bij het voorstel in kwestie gaat het om het toevoegen van enorme hoeveelheden gemakkelijk oplosbaar ijzersulfaat aan onze zeeën en oceanen. In theorie zou dit grootschalige algenbloei stimuleren, en naarmate deze natuurlijke koolstof-vergaarders floreren, zouden ze steeds meer CO2 uit de lucht filteren. En als ze dan sterven, zinken ze en nemen ze de koolstof mee naar de diepte, net zoals Azolla dat miljoenen jaren geleden deed.
Helaas is deze benadering niet zonder risico’s. Het zou wel een oplossing kunnen zijn voor ons overbeviste zeeleven, maar omdat deze algen in de voedselketen terechtkomen, komt de CO2 ook weer vrij. Bovendien bestaat het zeer reële gevaar dat grootschalige algenbloei enorme hoeveelheden zuurstof uit de oceanen haalt, met alle gevolgen – zoals dode zones – van dien. Voorstanders van ijzerbemesting, zoals Russ George, vinden deze argumenten belachelijk en merken op dat er nog nooit dode zones in open oceanen zijn gevonden. Toch kunnen we dit soort beslissingen niet zomaar nemen. Het Center for Biological Diversity van de Verenigde Naties en diverse milieuorganisaties zijn bijvoorbeeld fel tegen ijzerbemesting. We weten gewoon nog niet genoeg om met zekerheid te kunnen zeggen dat het veilig is voor het zeeleven en onze planeet.
Met stratosferische aerosolinjectie blokkeer je het zonlicht in de bovenste atmosfeer
De enige andere redelijke potentiële oplossing is stratosferische aerosolinjectie – het vrijgeven van reflecterende deeltjes in de bovenste atmosfeer – waarmee het effect van vulkanische activiteit nagebootst wordt. Met deze methode wordt de hoeveelheid zonlicht die de grond bereikt beperkt en wordt het probleem van de opwarming van aarde letterlijk vanaf ‘de andere kant’ aangepakt.
Door grote hoeveelheden zwaveldioxide, waterstofsulfide, titaandioxide of andere mogelijke gassen of deeltjes in de lucht te pompen, hoopt men snel een wereldwijd koelingseffect te kunnen bewerkstelligen. Hoewel de wetenschap achter het idee solide lijkt, schuilt ook hier het gevaar van grootschalige, onbedoelde neveneffecten. Claudia Geib legt uit: “Stratosferische aerosolinjecties op het noordelijk halfrond zouden de regio enigszins afkoelen en zouden zelfs Noord-Atlantische orkanen kunnen verminderen. Maar het zou ook verwoestende droogte in Afrika bezuiden de Sahara tot gevolg hebben. Het tegenovergestelde – als deze deeltjes in de atmosfeer boven het zuidelijk halfrond vrijkomen – zou meer neerslag in Afrika bezuiden de Sahara veroorzaken, maar ook het aantal tropische wervelstormen in het oosten van de Verenigde Staten zou daardoor toenemen. In beide gevallen zou dit gebeuren omdat de regionale straalstroom sterker zou worden en naar zijn respectievelijke pool zou verschuiven”.
In de praktijk zou dit betekenen dat we ‘winnaars en verliezers’ moeten kiezen onder de naties en volkeren van de wereld, een vreselijk en onacceptabel vooruitzicht. Ook hier behoren enorme uitstervingsgolven tot de zeer reële potentiële neveneffecten, omdat planten- en diersoorten zich niet aan de snelheid van lokale klimaatverandering kunnen aanpassen. En zoals Stephen Fleischfresser voor Cosmos rapporteert, denken wetenschappers van de Rutgers University dat stratosferische aerosolinjectie het tempo waarin we onvervangbare plant- en diersoorten verliezen juist zou kunnen versnellen. Niet bepaald een win-win voor Moeder Natuur.
Potentiële maar riskante mogelijke oplossingen voor een catastrofaal probleem
En dat is het probleem. De antropogene klimaatverandering vernietigt het delicate evenwicht van de natuur, en we moeten vergeten dat het verminderen van C02-uitstoot op korte termijn onze redding zal zijn. Het is overduidelijk dat we de dingen die we doen – en hoe we ze doen – fundamenteel moeten veranderen. Maar we moeten ook bedenken welke korte-termijn klimaatmatigingsmethoden we kunnen inzetten, zodat we meer tijd hebben om te herstellen wat we zo achteloos hebben verwoest.
Maar zelfs de best mogelijke mitigatietechnieken kunnen potentieel onnoemelijk veel schade aanrichten. Toch hopen we dat we – met de juiste technologie, de beste breinen en veel zorgvuldig onderzoek – snel oplossingen kunnen vinden. De toekomst van onze planeet hangt er vanaf.
