- Technologie maakt een hele nieuwe wereld van creativiteit mogelijk
- In onze verbonden wereld is kunst pas echt in the eye of the beholder
- Kunstinstallaties creëren met real-time data
- Dankzij cyber-archeologie kunnen we verloren gegane kunstschatten recreëren
- Zijn onze toekomstige computer overlords in staat om zelf kunst te maken?
Door de geschiedenis heeft technologie kunstenaars nieuwe en revolutionaire manieren geboden om uiting te geven aan hun creativiteit. Gerenommeerd Nederlands kunstenaar Johannes Vermeer maakte bijvoorbeeld gebruik van lichtreflectie en spiegels om zijn hyperrealistische scènes van het alledaagse leven te schilderen. En zouden we ooit van Andy Warhol gehoord hebben als de zeefdruktechniek niet was uitgevonden? Van Michelangelo wordt vermoed dat hij, om de esthetische kwaliteit van zijn plafondschilderingen in de Sixtijnse Kapel te verbeteren, gebruik maakte van de ‘Gulden Snede’, een stukje eeuwenoude raadselachtige wiskunde. Ook in de negentiende eeuw ontstonden er weer nieuwe wisselwerkingen tussen beide disciplines. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de opkomst van film en fotografie. In de zestiger jaren experimenteerden kunstenaars met laser, holografie, video en de computer. Deze kunstwerken waren niet langer alleen objecten. Ze waren nu ook immaterieel en reproduceerbaar. In de evolutie van de kunst heeft technologie altijd een belangrijke rol gespeeld. Technologie maakt niet alleen de creatieve processen eenvoudiger; het maakt ook nieuwe manieren van artistieke expressie en allerlei nieuwe kunstvormen mogelijk. Waren kunst en technologie in het verleden over het algemeen tegenhangers van elkaar, nu vullen ze elkaar steeds meer aan.
Technologie maakt een hele nieuwe wereld van creativiteit mogelijk
Onze toekomst wordt steeds meer bepaald door het Internet of Things, nanotech, augmented reality, 3D-printtechnologie, biotech en zelfs singulariteit. Voor beeldend kunstenaars, muzikanten en ontwerpers maken al deze technologieën een hele nieuwe wereld van creativiteit mogelijk. Technologie laat ons ook de wereld en onszelf op hele andere manieren zien en ervaren en stelt kunstenaars in staat om steeds nieuwe grenzen op te zoeken. Dit leidt tot vloeibare kunstvormen die zich aanpassen aan hun omgeving en interacteren met hun publiek. In de toekomst van de kunst zien we steeds meer interactieve installaties, flashmobs, 3D-geprinte sculpturen en sensorgestuurde creaties.
In onze verbonden wereld is kunst pas echt in the eye of the beholder
Traditioneel gezien behoorden kunstenaars veelal tot de elite en was het publiek niet veel meer dan een passieve toeschouwer. Het waren de critici, verzamelaars, galeriehouders en curatoren die bepaalden of het werk van een kunstenaar al dan niet ‘kunst’ was en tentoongesteld kon worden aan het publiek. Onze huidige verbonden wereld stelt iedereen nu in staat om kunst te maken en creaties met de wereld te delen. Er zijn geen grenzen meer. Geen beperkingen. Technologie biedt de creatives van vandaag de mogelijkheid om te experimenteren en ons op nieuwe en onverwachte manieren te verrassen. Kunst gaat niet alleen om de technieken of mediums die de kunstenaar gebruikt. Kunst is provocerend, creëert een dialoog en zet de kijker aan het denken. Nu meer dan ooit.
Met real-time data kun je interessante, dynamische kunstinstallaties creëren
Het informatietijdperk heeft grote invloed op artisticiteit en kunst wordt steeds interactiever. We worden door miljoenen sensoren omringd die overal real-time data verzamelen. Van het weer, ziekten, licht en temperatuur tot vervuiling, chatrooms op het Internet en de bewegingen van de golven. Je kunt het zo gek niet bedenken of er wordt data van verzameld. De datasets die deze sensoren produceren worden steeds vaker door kunstenaars gebruikt om boeiende kunstinstallaties en fascinerende meesterwerken te creëren waar de omgeving en het publiek op interessante nieuwe manieren deel van uitmaken.
Het ‘Living Light’ project maakt kunst met luchtvervuiling
Het ‘Living Light’ project is een permanente functionele kunstinstallatie in het Peace Park in Seoul, ontworpen door David Benjamin en Soo-in Yang van Columbia University’s Living Architecture Lab. De panelen vormen samen de kaart van de wijken van de stad. De kunstinstallatie is verbonden met 27 verschillende sensoren van het Koreaanse ministerie van Milieu die real-time data verstrekken. Om de 15 minuten wordt een paneel dat overeenkomt met een wijk verlicht, in volgorde van beste tot slechtste luchtkwaliteit. Als een verbetering wordt gemeten ten opzichte van dezelfde dag in het jaar daarvoor, wordt het overeenkomstige paneel in de structuur ook verlicht. Burgers kunnen ook sms-berichten sturen om informatie over de luchtvervuiling in een bepaalde wijk op te vragen, waarna de kunstinstallatie de gevraagde informatie terugstuurt.
Performance art maken met zeegolven en geluidsgolven
Matt Roberts, nieuwe-media kunstenaar en oprichter van de Mobile Performance Group, is gespecialiseerd in real-time video performance art. Zijn ‘Waves’ kunststuk speelt door middel van geluidsgolven in op de veranderende omstandigheden van de oceaan. Elke 30 minuten worden real-time gegevens uit een oceaanboei gedownload en omgevormd tot laagfrequente geluidsgolven. Deze geluidsgolven veroorzaken vibratie in een schaal water bovenop een luidspreker. De vibraties creëren patronen in het water die worden opgenomen met een videocamera en vervolgens op een muur geprojecteerd. Dit leidt tot een dynamisch, audiovisueel stukje performance art.
Real-time data maakt een poëtische interpretatie van de stad mogelijk
Sensity is een serie van ‘Emergent City’ kunstwerken waarin Britse kunstenaar Stanza, expert in art-technologie, gebruikmaakt van milieusensoren die geluid, licht, temperatuur en vochtigheid meten. Stanza was een van de eersten die het Internet als medium in de kunst ging gebruiken. Hij neemt zijn eigen netwerk van draadloze sensoren mee naar verschillende steden zoals Londen, Kopenhagen en Sao Paulo en registreert daar real-time data. De gegevens van deze sensoren produceren vervolgens sonificaties en visualisaties en creëren een poëtische interpretatie, een emergerend kunstwerk van het veranderende leven in en de complexiteit van de stad. Zijn installaties worden overal ter wereld gebruikt in galeries, tijdens prestigieuze evenementen en in verschillende openbare ruimten. Terugkerende thema’s in zijn carrière zijn onder meer de surveillancecultuur, het stedelijk landschap en vervreemding in de stad.
Dankzij cyberarcheologie kunnen we verloren gegane kunstschatten recreëren
Jaren van geweld in het Midden-Oosten hebben geleid tot de vernietiging van honderden historische bezienswaardigheden en eeuwenoude kunstschatten. Een voorbeeld daarvan is het Niniveh Museum in Mosul in Irak en de omliggende ruïnes. Met behulp van technologie heeft een groep ‘preservationisten’, academici en kunstenaars uit de hele wereld het voor elkaar gekregen om dit verloren cultureel erfgoed digitaal te recreëren. Leden van de non-profit groep Rekrei, voorheen bekend als Project Mosul, hebben door middel van crowdsourcing duizenden foto’s van antiquiteiten weten te bemachtigen. Met speciale software kunnen ze aan de hand van foto’s die door het publiek werden ingezonden driedimensionale reconstructies maken van de verloren gegane kunstschatten. Tot de inzendingen behoren foto’s van de lokale bevolking, toeristen en zelfs soldaten die tijdens de oorlog in het gebied werden ingezet. ProjectRekrei is ook van plan om volledige, virtuele reconstructies te maken van andere historische sites in de wereld, en wil deze in een later stadium met 3D-printtechnologie zelfs fysiek reconstrueren. De groep werkt momenteel aan een virtuele reconstructie van de tempels en honderden andere monumenten in Kathmandu, Nepal, die tijdens de aardbeving in april vorig jaar werden vernietigd.
Zijn onze toekomstige computer overlords in staat om zelf kunst te maken?
Als gevolg van de exponentiële ontwikkelingen in de kunstmatige intelligentie vragen we ons steeds vaker af of KI-systemen uiteindelijk gevoelens zullen hebben en tot autonome artistieke expressie in staat zijn. Dan hebben we het niet over de fysieke mogelijkheden om kunstwerken te creëren want het is al bekend dat KI dat kan. Een voorbeeld is AARON, een in 1973 door kunstenaar Harold Cohen ontworpen robot. AARON kreeg informatie over eigenschappen en afmetingen van voorwerpen en lichamen ‘ingevoerd’ waarmee de robot nu abstracte kunstwerken van het menselijk lichaam schildert, zonder ooit een foto te hebben ‘gezien’. De robot maakt echte schilderijen, met echte verf, op echt doek. De machine leert elk jaar beter schilderen en zijn kunstwerken leveren soms wel duizenden dollars op. Sindsdien zijn andere kunstenaars met hun eigen kunstmatige schildersystemen in zijn voetsporen gevolgd.
De vraag blijft of deze machines in de toekomst in staat zijn om op basis van hun eigen artistieke ‘gevoelens’ en ‘wensen’ kunst te creëren, zonder dat ze onze instructies opvolgen. Er is nog steeds een groot verschil tussen kunstmatig intelligente systemen die hedendaagse kunst produceren en autonome KI-systemen die in staat zijn om ‘innerlijkheid’ uit te drukken. Dit is het verschil tussen de ‘zwakke KI’, systemen die eenvoudig menselijk werk overnemen, en ‘sterke KI’, systemen die onze diepe, brede en subtiele menselijke intelligentie emuleren. Hoewel we tot nu toe nog niet in staat zijn geweest om sterke kunstmatig intelligente systemen te produceren, komt die dag eerder dan we denken. De menselijke hersenen zijn in wezen biologische computers, en een sterk KI-systeem dat emotionele intelligentie bezit en zelfstandig en naar eigen ‘gevoel’ kunst maakt is in de niet al te verre toekomst een reële mogelijkheid.
