- Touch-free verlichting, rustgevende ruimten en transparante muren: Crest Elementary School, VS
- Daktuin, verhoogde glazen klaslokalen en stilteruimten: Fuqiang Elementary School, China
- Veel groen, navigatie-rails en muren met textuur: Hazelwood School, Schotland
- Rustgevende muziek, etherische oliën en support bij rekenangst: Paradise Canyon Elementary School, VS
Als gevolg van de toenemende vraag naar fysieke ruimten die innovatief leren ondersteunen hebben veel scholen de afgelopen jaren de transitie gemaakt naar flexibele en innovatieve leeromgevingen. Deze speciaal ontworpen ruimten bieden onder andere verschillende zit- en werk-opties, maar bevorderen ook een gevoel van comfort en inclusiviteit en stimuleren de verbinding tussen leerlingen. Bij de bouw van nieuwe scholen wordt steeds meer aandacht besteed aan deze alternatieve, aanpasbare onderwijsruimten, iets dat niet alleen geldt voor de klaslokalen en het meubilair – zoals stoelen en bureaus op wieltjes – maar ook voor andere plekken, zoals gangen, bibliotheken, cafetaria’s en andere gemeenschappelijke ruimten.
Sommige scholen gaan zelfs zo ver dat ze dit aanpassingsvermogen toepassen op de hele look en feel van de leerruimte, door bijvoorbeeld ook de techniek, de muren, de lay-out, de kleuren en de akoestiek aanpasbaar te maken. Andere scholen creëren architectonisch unieke educatieve faciliteiten – bijvoorbeeld door het integreren van natuur- en stilteruimten – waardoor leerlingen zich prettiger voelen en op allerlei gebied optimaal kunnen functioneren. En aangezien er steeds meer aandacht komt voor het belang van een goede geestelijke gezondheid, omvatten flexibele en innovatieve leeromgevingen ook steeds vaker ‘wellnessruimten’ waar leerlingen een beetje rust vinden in deze turbulente tijden. Hier volgen 4 voorbeelden van scholen van de toekomst, waar aanpasbare, natuurrijke ruimten, flexibel leren en het welzijn van leerlingen centraal staan.
“De meeste scholen zien flexibele klaslokalen als ruimten waar al het meubilair op wieltjes staat. Rollend meubilair is de proxy geworden voor het woord ‘flexibiliteit’. Maar wat gebeurt er als je de muren, de technologie, de tools die studenten gebruiken en ook de look en feel van de ruimte moet veranderen? Voor een optimale leeromgeving moet je ook rekening houden met akoestiek, kleur, licht, lay-out, materialen, interactiviteit, graphics, inspiratie, technologie en nog veel meer. Meubels op wieltjes zetten en de klas ‘flexibel’ noemen is niet de oplossing. Dat is maar een fractie van wat een flexibele leeromgeving inhoudt.”
Danish Kurani, architect
1. Touch-free verlichting, rustgevende ruimten en transparante muren: Crest Elementary School, VS
De nieuwe Ehrman Crest basis- en middelbare school in Seneca Valley, Pennsylvania, VS – een innovatief en hypermodern gebouw voor leerlingen van de kleuterschool tot het zesde leerjaar – beschikt over transparante ruimten met veel ramen en visuele verbindingen met buiten, een dynamische loopbrug in het midden van het gebouw, en touch-free verlichting en sanitair. De school beschikt bovendien over ‘kalmerende ruimten’, in de gangen van de school worden de dag en tijd van het jaar door een zonnekalender op de vloer geprojecteerd, en er zijn ‘leertrappen’ die ook fungeren als auditorium-achtige zitplaatsen. De bibliotheek fungeert tevens als een makerspace, compleet met technologie als 3D-printers, VR en codeertools, en de cafetaria is een open ruimte waar eten en drinken, gezelligheid en studeren allemaal tegelijkertijd plaatsvinden. Al deze elementen zijn in het ontwerp opgenomen om de pedagogiek te verbeteren, beweging aan te moedigen, te helpen bij creativiteit en denken, en het fysieke en mentale welzijn van de leerlingen te verbeteren. De school legt veel nadruk op het feit dat leerlingen ‘hele mensen’ zijn en ook op deze manier moeten worden benaderd. Dit wordt mogelijk gemaakt door te focussen op samenwerkend leren, praktische ervaringen en kleine groepen waar leerlingen veel individuele aandacht krijgen. Elk leerjaar heeft zijn eigen identiteit en voor het ontwerpen van de ruimten is ook gehoor gegeven aan de ideeën van de leraren en leerlingen van de school.
2. Daktuin, verhoogde glazen klaslokalen en stilteruimten: Fuqiang Elementary School, China
In Shenzhen, China, werd de Fuqiang-basisschool gebouwd met als doel een educatief centrum te zijn dat nieuwe manieren van leren ondersteunt, voldoet aan de toenemende vraag naar creatief talent en innovatie in Shenzhen, en een belangrijke bijdrage levert aan de snelgroeiende economie. Het concept ‘hybride ruimte’ is gebruikt om een ruimte te creëren die de rol van ’tweede leraar’ in het leerproces kan vertegenwoordigen. Het idee is om verschillende educatieve activiteiten en programma’s dicht bij elkaar te presenteren, verspreid over de verdiepingen, waaronder daktuinen, verhoogde glazen klaslokalen en kleine terrassen. Deze ruimten moeten mogelijkheden bieden voor het maken van nieuwe en het verdiepen van bestaande verbindingen en het bevorderen van de nieuwsgierigheid, interdisciplinaire interactie en enthousiasme om te leren. Zo kunnen studenten vanuit de bibliotheek op de eerste verdieping sportactiviteiten in de gymzaal bekijken of optredens in het theater. De school heeft ook overal een blauw-wit thema, dat staat voor de “zee van creativiteit” – waarbij elke leerling vrij is om te kiezen hoe hij of zij het beste leert, zoals in een interactieve zone, in de daktuin, op de trappen die ook als zitplaats fungeren, in de sporthal of in een (buiten)studeerruimte. Leerlingen die last hebben van teveel prikkels kunnen gebruikmaken van een ruimte die speciaal ontworpen is voor rust en stilte. De binnen- en buitenruimten van de school zijn ontworpen om een harmonieuze correlatie tussen studeren en ervaren mogelijk te maken. Het groen van de daktuinen hangt ook deels voor de ramen van de klaslokalen en ook in het midden van de school is een tuin die voor allerlei educatieve activiteiten gebruikt wordt.
3. Veel groen, navigatie-rails en muren met textuur: Hazelwood School, Schotland
De Hazelwood School in Glasgow, Schotland, is een onderwijsinstelling voor maximaal 60 kinderen met visuele of auditieve beperkingen of mobiliteitsproblemen. Bij het ontwerp van het gebouw werden standaard, conventionele details en ‘institutioneel-aandoende’ aspecten zoveel mogelijk vermeden. De focus lag in plaats daarvan op het creëren van een plek waar leerlingen veilig kunnen ervaren en leren en waarbij tegelijkertijd een zekere mate van zelfstandigheid gestimuleerd wordt. De enorme ramen maximaliseren het natuurlijke licht en het ontwerp van het gebouw omvat bovendien geluids-, visuele en tactiele kenmerken. De school ‘meandert’ door een prachtig aangelegd landschap met volwassen linde- en beukenbomen en biedt zowel de leerlingen als de werknemers een veilige en stimulerende leer- en werkomgeving. De verschillende leeromgevingen bestaan onder andere ook uit kleine tuinen, waar leerlingen frisse lucht kunnen inademen, de regen kunnen voelen en de wind door de bladeren van de bomen kunnen horen ruisen.
Tussen deze tuinruimten bevinden zich bovendien focus-leerruimten, van waaruit personeel en bezoekers de leerlingen kunnen observeren zonder dat het leerproces verstoord wordt. Deze ruimten kunnen ook als stilteruimten fungeren. Een aantal van de vele innovatieve kenmerken van Hazelwood zijn getextureerde muren die zijn gemaakt met materialen als kurk, die stimulerend zijn om te ruiken en aan te raken. Deze materialen fungeren bovendien als ‘wegwijzers’ waarmee de leerlingen hun locatie binnen de school kunnen bepalen. Ook met de ’trail rail’ kunnen leerlingen door het gebouw navigeren, wat hen een gevoel van vertrouwen en onafhankelijkheid geeft. De onderwijsmethodologieën op de Hazelwood-school bestaan uit actief leren, holistische benaderingen en sensorisch leren. Al deze methodologieën zijn met digitale technologieën verrijkt. De leerervaringen omvatten talen, wiskunde en wetenschappen, maar ook beeldende kunst, sociale studies, technologie en gezondheid en welzijn. Waar nodig of van toepassing kan digitaal leren en onderwijzen via technologie als Microsoft Teams of Google Classroom worden gefaciliteerd.
4. Rustgevende muziek, etherische oliën en support bij rekenangst: Paradise Canyon Elementary School, VS
Wellnessruimten worden steeds vaker in combinatie met sociaal emotioneel leren (SEL) gebruikt. Ze zijn bedoeld om leerlingen te helpen met het meten van hun ‘emotionele temperatuur’, maar ook voor emotionele regulatie door middel van zintuiglijk bewustzijn of ademhalingstechnieken, of om triggers te leren herkennen en hulp te vragen wanneer de leerling de controle over een situatie dreigt te verliezen. Gegevens die in deze wellnessruimtes worden gegenereerd kunnen veel waardevolle informatie opleveren. Zo bleek uit gesprekken met een docent over een bepaalde leerling die elke dag rond dezelfde tijd de wellnessruimte binnenkwam, dat rond die tijd ook de wiskundeles plaatsvond, waaruit geconcludeerd kon worden dat de leerling mogelijk worstelde met wiskunde- of rekenangst. Met deze waardevolle gegevens kunnen docenten academische ondersteuning bieden en ervoor zorgen dat een bepaald vak minder vervelend en ontmoedigend wordt voor de leerling. Hierdoor kan ook de ontwikkeling van (andere) leerangsten later in het leven voorkomen worden.
De Paradise Canyon-basisschool in de VS heeft een wellnessruimte voor zijn leerlingen, met zachte verlichting, comfortabele stoelen, rustgevende muziek en zelfs yogamatten. Sommige andere scholen in de omgeving bieden meditatieve ondersteuning, zoals diffusers met etherische oliën, kleurrijke verlichting of tipi’s waar een leerling zich even kan terugtrekken. Bij binnenkomst vraagt een paraprofessional de leerling naar zijn of haar emoties en het intensiteitsniveau ervan. Jongere leerlingen of leerlingen met een beperking hebben vaak hulp nodig bij het identificeren van wat ze voelen. Een docente op de school vertelt: “We hebben veel kinderen die zich even van de wereld moeten loskoppelen. Het is goed voor hen om andere vaardigheden te hebben en vrij te zijn van hun emoties.” Ze vertelt bovendien dat ze toen ze jong was ook graag toegang had willen hebben tot zo’n wellnessruimte. Het programma is heel effectief en biedt mogelijkheden om met lastige gevoelens om te leren gaan. “Het geeft leerlingen inzicht in hun emoties. Vroeger wisten de leerlingen vaak niet wat er aan de hand was en gingen ze zich vervelend gedragen. Nu is het meer gecontroleerd. Ze zijn zich goed bewust van hoe ze zich voelen en hoe ze in de wereld staan.”
Een laatste overweging
In de toekomst zullen scholen hun ruimten steeds meer zien als een kans om iets unieks aan te bieden en aan de specifieke behoeften van verschillende leerlingen tegemoet te komen. Deze ruimten zullen elk een specifieke manier van leren ondersteunen, zij het door middel van performance, discussie, observatie of creatie. Ruimten die zijn ontworpen voor specifieke leerervaringen – of die op verschillende leerervaringen kunnen worden afgestemd – zullen een veel krachtigere leeromgeving bieden waarin elke leerling zich op zijn gemak en ondersteund kan voelen. De leeromgevingen van de toekomst zullen veel responsiever worden en realtime gegevens gebruiken om zich aan de ervaring van de leerlingen aan te passen en deze te optimaliseren. Leerlingen die hun dagen in een ondersteunende omgeving doorbrengen die inspeelt op hun verschillende behoeften, hebben de beste kans om hun volledige potentieel te bereiken.
