- Het gebruik van zelfzorgapps neemt sterk toe
- Een logische stap in de evolutie van zelfhulpmaterialen
- Geestelijke gezondheidszorg in een nieuw digitaal jasje
Het National Institute of Mental Health (NIMH) noemt psychische aandoeningen de belangrijkste oorzaak van ziektelast en ‘invaliditeit’ onder jonge Amerikanen. Wereldwijd hebben steeds meer mensen last van stemmings- en angststoornissen als depressie, bipolaire stoornis en schizofrenie. De verwachting is dat deze aantallen in de nabije toekomst zullen blijven groeien. Millennials reageren hierop door op zoek te gaan naar onconventionele hulp – zoals smartphone apps. Dit is zeker geen hype, maar een duidelijk vastgestelde trend die in steeds meer in een stroomversnelling raakt. Uit de vijfde jaarlijkse Makovsky/Kelton Pulse of Online Health studie, uitgevoerd in 2015, bleek dat tweederde van de Amerikanen liever gebruik maakt van digitale vormen van gezondheidsmanagement dan van conventionele alternatieven.
Het is niet moeilijk te begrijpen waarom apps voor zelfzorg zo in opkomst zijn. Ze bieden snelle, goedkope, vertrouwelijke en makkelijke toegang tot geestelijke gezondheidsdiensten. Dit is met name van belang op plaatsen waar dergelijke diensten niet direct beschikbaar zijn. En hoewel een aantal professionals hun zorgen hebben geuit over de effectiviteit en veiligheid van dit soort apps, hebben talloze onderzoeken aangetoond dat ze kunnen helpen de symptomen van psychische stress te verlichten. Betekent dit dat geestelijke gezondheidszorg in de toekomst steed vaker via apps gaat?
Het gebruik van zelfzorgapps neemt sterk toe
Flurry Analytics rapporteert een groei van meer dan 330 procent van 2014 tot 2017 in het gebruik van gezondheids- en fitnessapps. En Apple meldt een ongekende toename van apps die zijn gericht op geestelijke gezondheid, mindfulness en stressvermindering. Apple heeft zelfzorg zelfs opgenomen in de top vier van break-out-trends voor 2017 en er zijn nu meer dan 165.000 gezondheidsgerelateerde apps in de Apple iStore. Je kunt ze onderverdelen in verschillende subcategorieën, waarbij zelfzorgapps bijzonder populair blijken te zijn. Deze hebben tot doel de geestelijke gezondheid met geleide meditatie, ademhalingsoefeningen en positieve gedachten te verbeteren.
Om een idee te krijgen van de omvang van deze trend: BBC Research voorspelt dat de mobiele gezondheidsindustrie dit jaar $21.5 miljard waard zal zijn. En app analytics platform Sensor Tower liet onlangs weten dat de 10 best presterende iOS- en Android zelfzorgapps in het eerste trimester van dit jaar $15 miljoen in de VS en $27 miljoen wereldwijd hebben verdiend. Dat is een omzetstijging van circa 170 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2017. De meeste van deze apps zijn gratis te downloaden, maar om toegang te krijgen tot het leeuwendeel van hun inhoud moet je een maandabonnement nemen. Er is op deze manier duidelijk veel geld te verdienen.
Meer dan 90 procent van die inkomsten werd overigens gegenereerd door twee mindfulness- en meditatie apps: Calm en Headspace. Waarom ze deze sector domineren is niet helemaal duidelijk, maar het zou iets te maken kunnen hebben met het feit dat de gebruikers van gezondheids- en fitnessapps een opmerkelijke loyaliteit tonen. Het is goed mogelijk dat Calm en Headspace op het juiste moment op de juiste plek geïntroduceerd zijn en daardoor van deze opkomende trend hebben kunnen profiteren. Bovendien heeft celebrity endorsement door beroemdheden als Emma Watson en Gwyneth Paltrow ook duidelijk zijn vruchten afgeworpen.
Een logische stap in de evolutie van zelfhulpmaterialen
Volgens Dr. Rebecca Grist van de Child and Adolescent Mental Health Group van Bath University is de opkomst van deze apps het resultaat van recente ontwikkelingen in smartphonetechnologie en dat steeds meer mensen over de hele wereld toegang hebben tot smartphones. “Apps zijn een logische stap in de evolutie van ‘zelfhulpmiddelen’. Begin 2000 werd bibliotherapie geïntroduceerd – boeken die gestandaardiseerde informatie bevatten, gebaseerd op interventies als cognitieve gedragstherapie. Daarna kwamen er computer- en internetgebaseerde programma’s en nu zien we de ontwikkeling van apps voor geestelijke gezondheid”, legt Dr. Grist uit.
Voor millennials is het geen probleem om met technologie om te gaan omdat ze ermee zijn opgegroeid. “Als je je alleen richt op het ontwikkelen van traditionele infrastructuren krijg je een benadering die heel anders is dan hun wereld – eentje die daar niet goed op aansluit en hen niet per se zal aanspreken”, aldus Dr. John Mann, psycholoog en hoogleraar neurowetenschappen aan Columbia University. Een andere reden voor de explosieve opkomst van zelfzorgapps is dat niet iedereen die aan een psychische aandoening lijdt de juiste zorg krijgt. Slechts een derde van de mensen met psychische aandoeningen zoekt daadwerkelijk hulp, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie, of het nu ligt aan slechte toegankelijkheid en beschikbaarheid in de buurt, of dat ze zich schamen om naar een therapeut te gaan. Mobiele apps zijn in dit geval een uitstekende oplossing. Ze bieden vertrouwelijke en praktische toegang tot geestelijke gezondheidszorg, op elk tijdstip van de dag of nacht, waar je ook bent.
Er zijn ook financiële aspecten die deze trend drijven. Het ontwikkelen van een app kost veel minder dan het ontwikkelen van een traditionele infrastructuur. “Er zijn vele redenen waarom webgebaseerde interventies en apps de voorkeur genieten – ze zijn geschikt voor jongeren, ze zijn goedkoper en in veel landen heb je niet eens een keuze. Bijvoorbeeld vanwege een slechte conventionele infrastructuur voor geestelijke gezondheidszorg,” voegt Mann toe.
Onderzoek suggereert zelfs dat mindfulness- en meditatieoefeningen stress en angststoornissen kunnen verminderen. In 2014 hebben onderzoekers van Johns Hopkins University bijna 19.000 onderzoeken geëvalueerd die erop gericht waren de efficiëntie van meditatie te bepalen. Ze concludeerden dat meditatie kan resulteren in kleine tot matige verbetering in negatieve dimensies van psychologische stress als angst, depressie en pijn.
Geestelijke gezondheidszorg in een nieuw digitaal jasje
Toch zijn niet alle zelfzorgapps even goed, vooral wanneer ze niet zijn gebaseerd op wetenschappelijke feiten of bewezen therapeutische behandelingen. “Bedrijven integreren niet altijd wetenschappelijk- of gedragsbewijs in hun apps,” waarschuwt een recent rapport van het Vitality Institute. Volgens Steve Flatt, directeur van de Psychological Therapies Unit in Liverpool, is het heel goed mogelijk dat sommige van deze apps voordelen opleveren, maar ze weten nog steeds niet genoeg om te kunnen zeggen in welke mate.
“Iedereen wil er natuurlijk – alleen al op basis van het feit dat er een enorme hoeveelheid geld mee te verdienen is – een graantje van meepikken, zelfs al is er weinig tot geen bewijs van de effectiviteit”, zegt Flatt. “De technologie staat nog in de kinderschoenen. Je kunt het misschien vergelijken met de verkopers van slangenolie in de jaren 1860”. En Brian Pomering, een PwC-partner gespecialiseerd in de gezondheidszorg, stelt de kwestie van verantwoordelijkheid aan de orde en vraagt zich af wie de schuld krijgt als er iets misgaat. Dit geldt in het bijzonder voor therapie-apps die patiënten via het internet of telefoon in contact brengen met zorgprofessionals. Verscheidene van deze apps zijn beschuldigd van niet-koshere praktijken, slechte zorgkwaliteit en algemene minachting voor de gezondheid van hun gebruikers. Uit een onderzoek uit 2016 naar de Talkspace therapie-app van The Verge bleek dat het bedrijf meer de nadruk legde op winstbejag dan op het welzijn van hun therapeuten of patiënten. De app zou zelfs potentieel gevaarlijk kunnen zijn omdat het gebruikers volledige anonimiteit belooft, waardoor het voor therapeuten zeer moeilijk is om de overheid in te lichten als zij van mening zijn dat zijzelf of gebruikers van de app in gevaar zijn.
Hoewel er nadelen zijn aan zelfzorgapps, zijn de potentiële voordelen te belangrijk om te negeren. Ze bieden gebruikers snellere toegang tot hulp, meer gemak, meer anonimiteit en een betere controle over hun geestelijke gezondheid. Daarbij is aangetoond dat zelfzorgapps angststoornissen en stress kunnen verminderen. Toch moeten ze niet moeten worden gezien als een volledige vervanging van traditionele therapie, vooral niet als het gaat om mensen die lijden aan ernstigere aandoeningen, zoals depressie. We kunnen ze het best zien als een aanvullend instrument dat een nieuw element toevoegt aan de traditionele geestelijke gezondheidszorg.
