- amenvatting
- Speciaal onderwijs: de uitdagingen
- AI in het speciaal onderwijs: zegen of zorg?
- Hoe AI leerlingen met speciale behoeften kan helpen
- Is AI een gamechanger of een stap te ver?
- Maakt het lerarentekort AI in de klas onvermijdelijk?
- Leerpunten
Samenvatting
Hoewel digitale technologie het onderwijs voor veel leerlingen flink heeft verbeterd, brengt het ook nieuwe uitdagingen met zich mee, vooral voor degenen die extra ondersteuning nodig hebben. Voor leerlingen met speciale behoeften kan het lastig zijn om digitale media goed te gebruiken, of om overweg te kunnen met bijvoorbeeld computermuizen, toetsenborden en touchscreens. AI heeft al voor heel wat uitdagingen oplossingen geboden, maar kan deze technologie ook in het speciaal onderwijs van pas komen?
- Envision Glasses zijn AI-gestuurde slimme brillen die mensen met een visuele beperking helpen om hun omgeving te ‘zien’, beter te begrijpen en ermee om te gaan.
- SIGN gebruikt machine learning en AI om gebarentaal in realtime om te zetten in gesproken taal, en andersom.
- In 2021 waren er volgens het Amerikaanse ministerie van Onderwijs zo’n 7,8 miljoen kinderen en jongvolwassenen met een beperking in de Verenigde Staten.
- Uit een onderzoek van NCES in 2023 blijkt dat 77% van de openbare scholen in de VS moeite heeft om docennten te vinden voor het speciaal onderwijs.
- “AI is een hulpmiddel, geen vervanging voor lesgeven,” zegt Julian Dean, een remedial teacher op East Chapel Hill High School.
- “Ik denk dat er iets persoonlijks verloren gaat als je alleen maar met een machine te maken hebt,” zegt Thom Axelsson, universitair hoofddocent onderwijskunde aan de Universiteit van Malmö.
Ondanks dat sommige experts zich zorgen maken, lijkt het erop dat het gebruik van AI in het speciaal onderwijs de komende jaren alleen maar zal toenemen. Dit komt vooral door het grote tekort aan gekwalificeerde leraren. De uitdaging wordt dan om AI zo in te zetten dat het de kwaliteit van het onderwijs écht ten goede komt – zonder dat het ten koste gaat van andere belangrijke aspecten.
Speciaal onderwijs: de uitdagingen
Onderwijs is een basisrecht, maar toch lopen veel leerlingen nog altijd tegen flinke obstakels aan in hun ontwikkeling. Dit geldt vooral voor kinderen met speciale behoeften, die vaak moeite hebben om hetzelfde tempo aan te houden als hun klasgenoten. En nu digitale media steeds meer een vaste plek krijgt in de klas, is dit probleem alleen maar groter geworden.
Bij onderwijstechnologie worden meestal visuele en tekstuele elementen ingezet. Maar leerlingen met een visuele of auditieve beperking kunnen deze juist moeilijk of zelfs onmogelijk verwerken, waardoor ze de lessen veel minder goed kunnen volgen. Het probleem wordt nog groter door het gebruik van digitale tools als computermuizen, toetsenborden en touchscreens, die zelden zijn ontworpen met deze leerlingen in gedachten.
Hier kan kunstmatige intelligentie (AI) echt uitkomst bieden. Dankzij AI-tools kunnen leerlingen met speciale behoeften op natuurlijkere en intuïtievere manieren leren. In de volgende paragrafen gaan we dieper in op hoe AI een meer gepersonaliseerde leerervaring kan bieden, en wat dit betekent voor de toekomst van het speciaal onderwijs.
AI in het speciaal onderwijs: voor- en nadelen
AI kan het speciaal onderwijs persoonlijker maken en leraren ondersteunen, maar hoe vinden we de balans tussen technologie en de menselijke kant van lesgeven?
Er zijn allerlei manieren waarop AI de leerervaring voor leerlingen met speciale behoeften kan verbeteren. Het grootste voordeel van AI-tools is dat ze meer maatwerk mogelijk maken, waardoor docenten de het lesmateriaal kunnen afstemmen op wat elke leerling nodig heeft. AI kan ook de voortgang van leerlingen op de lange termijn bijhouden, hun sterke en zwakke punten in kaart brengen, en de lesstof automatisch aanpassen op basis van hoe ze ervoor staan. Dit kan het leerproces prettiger maken voor leerlingen met speciale behoeften, wat uiteindelijk leidt tot betere leerresultaten.
AI kan ook helpen bij het ontwikkelen van nieuwe hulpmiddelen. Denk bijvoorbeeld aan spraakherkenningssoftware, waarmee leerlingen met spraakproblemen zich beter kunnen uitdrukken, of AI-tools die spraak in realtime omzetten naar tekst en andersom, zodat leerlingen met een visuele of auditieve beperking toch overal aan mee kunnen doen. Ook kunnen scholen AI inzetten om het gedrag van leerlingen te volgen en te analyseren, zodat problemen sneller zichtbaar worden en docenten direct de juiste ondersteuning kunnen bieden.
Natuurlijk brengt het gebruik van AI in het onderwijs ook uitdagingen met zich mee. Neem bijvoorbeeld de kwestie van privacy: AI-tools hebben vaak toegang nodig tot gevoelige gegevens van leerlingen om goed te kunnen werken. Scholen moeten daarom heel zorgvuldig omgaan met welke informatie ze invoeren. Daarnaast is het belangrijk dat strikte beveiligingsmaatregelen worden genomen om te voorkomen dat deze gegevens in verkeerde handen vallen. Het is ook belangrijk dat alle inhoud die door AI wordt geproduceerd, door een mens wordt beoordeeld. Zo kun je garanderen dat het materiaal goed aansluit bij de unieke behoeften van de leerling en niet onbedoeld vooroordelen introduceert. Hoe geavanceerd AI-tools ook zijn, ze kunnen nooit de emotionele intelligentie, intuïtie en empathie van een menselijke leraar volledig vervangen.
Hoe AI studenten met speciale behoeften kan helpen
Dankzij AI krijgen leerlingen met speciale behoeften meer mogelijkheden om, ondanks hun beperkingen, toch volop mee te doen in de klas.
Er komen steeds meer AI-tools beschikbaar die leerlingen met speciale behoeften helpen om beter mee te komen in de klas. Een voorbeeld hiervan is SIGN, ontwikkeld door de tech-startup Aisles. Dit is een AI-gestuurde tolk die gebarentaal in realtime omzet naar gesproken taal en andersom. Met behulp van de camera, luidspreker en microfoon van een smartphone herkent SIGN wanneer een gesprek begint en zet het gebaren in realtime om naar spraak. Het werkt ook andersom: gesproken woorden worden automatisch vertaald in gebarentaal. Daarnaast kan SIGN worden gekoppeld aan een andere tool van Aisles, een AI-onderwijssysteem genaamd LEARN, waarmee docenten gepersonaliseerde lessen kunnen maken voor leerlingen met gehoorproblemen.
Dysolve is een innovatieve tool die met behulp van AI speciaal is ontworpen om leerlingen met dyslexie te ondersteunen. Het idee komt van taalkundige en cognitief wetenschapper Dr. Coral Hoh. Dysolve gebruikt AI om precies te achterhalen waar het misgaat in de hersenen bij de taalverwerking en maakt vervolgens korte, interactieve spellen om de leerling te helpen die fouten te verbeteren. Elk spel duurt één tot drie minuten en wordt maar één keer gebruikt. Tijdens elke volgende sessie beoordeelt de AI de voortgang van de leerling opnieuw, waarna het een nieuw spel creëert dat precies op de behoeften van de leerling is afgestemd. Dit proces gaat door totdat de leerling een leesefficiëntie van 90-100% bereikt. Volgens Hoh kan dit één tot twee jaar duren. Het mooiste is Dysolve structureel invloed heeft op hoe de hersenen taal verwerken waardoor de resultaten blijvend zijn.
Zo zijn er ook oplossingen voor mensen met een visuele beperking. Envision Glasses, bijvoorbeeld, is een slimme bril waarmee mensen die blind of slechtziend zijn de wereld om hen heen toch in zekere zin kunnen ‘zien’. De bril heeft een camera en luidspreker en kan allerlei visuele informatie verwerken en dit als spraak terugsturen. De bril leest tekst in meer dan 60 talen, omschrijft de omgeving waar je bent, detecteert de intensiteit en richting van lichtbronnen en herkent zelfs gezichten. Er is ook een generatieve AI-functie waarmee je in natuurlijke taal vragen kunt stellen over de tekst die de bril voorleest. Hoewel Envision Glasses momenteel nog niet op scholen gebruikt wordt, kun je je voorstellen dat deze slimme bril ook in het speciaal onderwijs enorm waardevol kan zijn.
Bridge AI is een innovatief AI-gestuurd leersysteem dat is ontworpen om docenten, therapeuten en ouders te helpen de onderwijservaringen van leerlingen met speciale behoeften te verbeteren. Het systeem is ontwikkeld door Bridge Academy, een school voor speciaal onderwijs in Hongkong, in samenwerking met Lenovo. Met behulp van AI wordt de voortgang van leerlingen continu gevolgd en krijgen ze opdrachten die perfect aansluiten bij wat ze nodig hebben om hun leerontwikkeling te ondersteunen.
De AI is getraind met duizenden uren aan klassikaal beeldmateriaal en kan verschillende gebaren en gezichtsuitdrukkingen van mensen herkennen. Hierdoor kan het zien welke leerlingen moeite hebben met hun opdrachten. Zodra dat gebeurt, krijgt de leraar een melding en doet de AI suggesties om de les aan te passen aan de specifieke leerbehoeften van de leerling.
“AI is een hulpmiddel, geen vervanging voor instructie.”
Julian Dean, een remedial teacher op de East Chapel Hill High School
Is AI een gamechanger of een stap te ver?
Hoewel experts het erover eens zijn dat AI veel kan betekenen voor het speciaal onderwijs, waarschuwen ze dat technologie nooit de plek van menselijk inzicht en ervaring mag innemen.
Veel experts staan nog wat terughoudend tegenover AI in het speciaal onderwijs. Ze zien zeker de voordelen, zoals bij het schrijven van rapporten of het maken van persoonlijke lesplannen. Maar docenten moeten wel goed opletten en alles zorgvuldig controleren voordat ze de resultaten van de AI aan hun leerlingen presenteren. “Je kunt de output niet zomaar blind overnemen,” zegt Julian Dean, remedial teacher op East Chapel Hill High School. “Het is een hulpmiddel, een startpunt, maar je moet er altijd rekening mee houden dat je het moet aanpassen. Je moet ervoor zorgen dat het bij de individuele leerling past.”
Als scholen AI-tools willen inzetten in het speciaal onderwijs, moeten ze goed in gedachten houden dat dit geen vervanging is voor menselijke expertise. “AI kan misschien wel allerlei lesmaterialen creëren, maar docenten moeten goed begrijpen hoe dat hun leerlingen en hun lessen kan ondersteunen,” legt Sara Flanagan uit, docent speciaal onderwijs aan de Universiteit van Maine. “Ze moeten de output waar nodig ook kunnen aanpassen. AI is een hulpmiddel, geen vervanging voor echte instructie.”
Sommige experts hebben hun zorgen geuit over de manier waarop AI in klaslokalen wordt geïntroduceerd. “Ik ben bezorgd over hoe AI nu aan leraren wordt gepresenteerd, alsof het een soort magisch hulpmiddel is,” zegt Julie Tarasi, lerares speciaal onderwijs aan de Lakeview Middle School. “Ik denk ook niet dat er genoeg aandacht wordt besteed aan het belang van AI-geletterdheid, terwijl dat juist zo belangrijk is.” Tarasi benadrukt ook de privacykwesties en waarschuwt leraren om goed na te denken over welke informatie ze invoeren in AI-tools. “Als je iets niet groot op een billboard voor de school zou zetten, moet je het ook niet in een AI-systeem stoppen,” adviseert ze.
Sommigen zijn ook van mening dat de toenemende afhankelijkheid van AI een negatieve invloed kan hebben op het sociale aspect van het onderwijs. “Veel van het persoonlijke contact verdwijnt natuurlijk als je alleen met een machine werkt,” zegt Thom Axelsson, docent onderwijskunde aan de Universiteit van Malmö. “Het zorgzame, ondersteunende aspect van school en onderwijs kan door al deze digitalisering verloren gaan,” zegt Axelsson. “Soms ligt de nadruk meer op de didactische kant van school dan op het sociale. En juist dat sociale deel kan door AI nog verder naar de achtergrond verdwijnen.”
Maakt het lerarentekort AI in de klas onvermijdelijk?
Veel scholen hebben moeite om voldoende leraren te vinden voor het speciaal onderwijs, en dat zorgt voor een groeiende interesse in AI-tools.
Steeds meer leerlingen zouden waarschijnlijk goed geholpen kunnen worden door AI. In 2021 kregen in de Verenigde Staten 7,8 miljoen kinderen en jongvolwassenen met een beperking extra ondersteuning via de Individuals with Disabilities Education Act (IDEA). Dat is een stijging van 2% ten opzichte van het voorgaande jaar. Van deze groep had 32% een specifieke leerstoornis, 19% een spraak- of taalstoornis en 15% een andere beperking die hun schoolprestaties negatief beïnvloedde, volgens de nieuwste cijfers van het National Center for Education Statistics (NCES).
Maar het blijkt lastig te zijn om deze leerlingen het onderwijs te geven dat ze nodig hebben. Volgens een onderzoek van 2023 onder Amerikaanse openbare scholen, uitgevoerd door het NCES, heeft 86% van de scholen moeite om nieuwe leraren te vinden. Daarnaast gaf 45% aan dat ze met onderbezetting kampten. Op de vraag welke vacatures het moeilijkst te vervullen waren, antwoordde 77% het speciaal onderwijs.
De meerderheid van de respondenten – ongeveer 66% – gaf aan dat het tekort aan gekwalificeerde kandidaten de grootste oorzaak was van hun moeilijkheden bij het invullen van deze functies. In sommige gevallen hebben scholen zelfs docenten zonder de juiste diploma’s moeten aannemen. Volgens een rapport uit 2023 van het Amerikaanse ministerie van Onderwijs heeft ongeveer 8% van de leraren die momenteel werken met kinderen met speciale behoeften, niet de juiste kwalificaties.
Leraren in het speciaal onderwijs hebben 72% meer kans om van school te veranderen dan hun collega’s in het reguliere onderwijs, volgens een onderzoek uit 2019 van het National Center for Education Evaluation and Regional Assistance (NCEE). Ook verlaten ze het vak 11% vaker. Om deze problemen aan te pakken, heeft inmiddels 16% van de scholen of districten AI-tools ingevoerd in speciale klassen, aldus een onderzoek van het EdWeek Research Center uit april 2024. Nog eens 17% van de respondenten zei dat ze onderzoek doen naar AI-tools, met de intentie om deze in 2024/25 te gaan gebruiken. Daarnaast gaf 38% aan dat ze het gebruik van AI in ieder geval overwegen. Ongeveer 30% zei niet van plan te zijn om AI-tools in het speciaal onderwijs in te zetten.
Leerpunten
Hoewel het nog te vroeg is om definitieve conclusies te trekken, lijkt AI in het speciaal onderwijs veel mogelijkheden te bieden om de leerervaring van leerlingen met speciale behoeften te verbeteren. Tegelijkertijd zijn er zorgen over privacy, vooroordelen in de technologie en of leraren genoeg weten over AI. Deze zaken moeten goed worden afgewogen voordat AI echt in de klas wordt gebruikt.
- AI biedt mogelijkheden om het lerarentekort in het speciaal onderwijs aan te pakken.
- Dankzij AI kunnen docenten hun leerlingen onderwijservaringen bieden die op hun individuele behoeften zijn afgestemd.
- AI kan bovendien ondersteunen bij het vroegtijdig herkennen van leerstoornissen, waardoor docenten sneller kunnen ingrijpen.
- Voor veel AI-oplossingen zijn echter leerlinggegevens nodig, wat vragen rond privacykwesties oproept.
- Het gebrek aan kennis over AI onder docenten kan de bredere inzet van deze technologie op korte termijn in de weg staan.
We moeten ons afvragen: hoe kunnen we AI inzetten om meer inclusieve leeromgevingen te creëren, zonder de menselijke kant te verliezen die zo belangrijk is in het onderwijs? Hoe zorgen we ervoor dat AI-tools docenten echte toegevoegde waarde bieden en de leerlingen voor wie ze bedoeld zijn ook echt helpen?
Het antwoord ligt niet alleen in de technologie zelf, maar in de manier waarop we haar inzetten – met zorg, inzicht en een focus op dat wat écht telt: de unieke behoeften van elke leerling.
