Samenvatting
De rol van AI in het onderwijs is aan het veranderen. Waar het eerst nog vooral kleinschalige experimenten betrof, begint AI steeds meer een breed geaccepteerd hulpmiddel te worden. En dat betekent dat scholieren in een heel andere leeromgeving terechtkomen. Wereldwijd zetten scholen al volop in op adaptieve leersystemen, AI-tutors en gepersonaliseerde onderwijsplatforms. Het resultaat? Meetbare verbeteringen in de prestaties van leerlingen en minder werkbelasting voor docenten, die daardoor tijd overhouden voor gerichtere ondersteuning.
- Squirrel AI in China gaf aan 112.718 leerlingen tegelijk gepersonaliseerde wiskundelessen en creëerde daarbij in realtime meer dan 108.000 unieke leersessies
- Het model van Alpha School beperkt traditionele lesstof tot slechts twee uur met behulp van AI-tutors. De middagen zijn voor creatieve projecten en levensvaardigheden
- Iowa investeerde $ 3 miljoen en voorzag alle basisscholen in de staat van AI-leescoaches, met spraakherkenningstechnologie die direct feedback geeft
- Medische faculteiten zoals Dartmouth gebruiken AI-patiënten die aandoeningen simuleren, zodat studenten onbeperkt (en in meerdere talen) kunnen oefenen
- Een robotleraar in Duitsland betrekt leerlingen bij discussies en maakt oogcontact, maar waar is de menselijke warmte?
- “Geen twee leerlingen zijn hetzelfde, en daarom moeten ook hun leertrajecten niet hetzelfde zijn. Elk kind verdient onderwijs dat net zo uniek is als het kind zelf,” zegt Derek Li, medeoprichter van Squirrel AI.
Wat AI-methoden zo anders maakt dan traditionele lesmethoden, is dat elke leerling er toegang mee heeft tot gepersonaliseerd leren. Slimme tutorsystemen – software die één-op-één begeleiding nabootst – hebben inmiddels bewezen veel betere leerresultaten op te leveren dan de standaard klassikale methoden. Geen verrassing dus dat de overstap naar gepersonaliseerd leren met AI in volle gang is.
Het is al heel lang een grote uitdaging in het onderwijs: hoe kun je binnen de praktische beperkingen van klassikaal onderwijs tegemoetkomen aan de individuele behoeften van je leerlingen? Leraren weten natuurlijk heel goed dat leerlingen verschillende achtergronden hebben, in verschillende tempo’s leren en dat een lesmethode die voor het ene kind werkt voor een ander kind totaal ongeschikt is. En toch blijven de meeste scholen vasthouden aan standaard lessen die klassikaal, aan 20 of 30 leerlingen tegelijk, worden gegeven.
In de afgelopen jaren zijn de eerste stappen gezet om dit probleem met behulp van technologie op te lossen. Eerst waren dat nog eenvoudige computerprogramma’s die verschillende manieren boden om door de lesstof heen te gaan. Online platforms maakten het mogelijk om in je eigen tempo te studeren. En nu ontpopt AI zich als een nieuw instrument om het onderwijs te personaliseren. AI-systemen analyseren patronen in hoe leerlingen met lesstof omgaan, zien waar ze moeite mee hebben en passen de lesstof daarop aan. In sommige klaslokalen wordt AI gebruikt voor oefenopgaven die zijn afgestemd op het begripsniveau van elke afzonderlijke leerling. En voor directe feedback op gemaakte opdrachten. En om te signaleren welke onderwerpen extra aandacht verdienen.
De voorwaarden voor het gebruik van AI in het onderwijs zijn er eigenlijk pas sinds kort. Dankzij voldoende rekenkracht, een betrouwbare internetverbinding en een overvloed aan verzamelde data zijn AI-tools nu geschikt voor gebruik in het klaslokaal. En dus beginnen scholen overal ter wereld te experimenteren met AI. De resultaten lopen uiteen en geven stof tot nadenken. Hieronder bespreken we hoe scholen AI in de praktijk brengen, wat de eerste successen en uitdagingen zijn, en welke vragen nog onbeantwoord blijven terwijl deze technologische revolutie op onze scholen in volle gang is.
“Geen twee leerlingen zijn hetzelfde, en daarom moeten ook hun leertrajecten niet hetzelfde zijn. Elk kind verdient onderwijs dat net zo uniek is als het kind zelf.”
Derek Li, medeoprichter van Squirrel AI
1. Gepersonaliseerd leren in het kwadraat: record-brekende les van Squirrel AI
100.000 leerlingen die op hetzelfde moment dezelfde les krijgen, afgestemd op elke leerling – dat kan alleen met AI.
Bij gepersonaliseerd onderwijs denken we meestal aan kleine klassen met betrokken leraren die iedereen persoonlijke aandacht geven. Squirrel AI Learning veegde dat beeld in september 2024 in een keer van tafel. Op die dag kregen 112.718 leerlingen in heel China tegelijkertijd online les in een en dezelfde wiskundeles, waarmee een nieuw Guinness World Record werd gevestigd. Het AI-systeem van het platform creëerde meer dan 108.000 unieke leersessies en oefeningen op maat. Deze werden in real time afgestemd op het niveau van elke leerling, zodat iedereen de stof in zijn eigen tempo kon leren. Het systeem paste daarbij de moeilijkheidsgraad en inhoud constant aan op basis van de antwoorden en betrokkenheid van de betreffende leerling.
Zo’n wereldrecord vestigen is natuurlijk een mooie publiciteitsstunt. Er werd vooral mee aangetoond dat AI superpersoonlijk onderwijs kan bieden op een schaal waar geen enkele leerfabriek aan kan tippen. Iedere leerling kreeg individuele ‘aandacht’; een luxe die met traditioneel onderwijs ondenkbaar is. Het systeem hield niet alleen bij of leerlingen de juiste antwoorden gaven, maar ook hoe lang ze erover deden, hoe ze het probleem aanpakten en welke onderdelen ze moeilijk vonden. Vervolgens gebruikte het deze informatie om de leersessie van elke leerling te optimaliseren.
Kansarme regio’s helpen met beter onderwijs
Met behulp van machine learning-algoritmes zoekt het Squirrel AI-platform als een ijverige eekhoorn in de leerprestaties van elke leerling. Het systeem weet zwakke punten snel op te sporen, kan voorspellen waar een leerling waarschijnlijk moeite mee zal krijgen, en biedt vervolgens hulp en extra oefenmateriaal aan. Tijdens de hierboven genoemde sessie wist de AI constant te presteren, en dat terwijl het systeem een groep leerlingen ter grootte van een kleine stad begeleidde.
Een AI-systeem dat 100.000 leerlingen tegelijkertijd les in wiskunde kan geven, en de kwaliteit van het onderwijs daarbij hoog houdt, zou wel eens dé oplossing kunnen zijn voor het lerarentekort. De toegang tot kwalitatief onderwijs in kansarme regio’s kan ermee vergroot worden. Op scholen die te klein zijn om gespecialiseerde docenten aan te nemen, kun je op deze manier leerlingen helpen die een extra steuntje in de rug nodig hebben. En je kunt uitdagend onderwijs aanbieden aan leerlingen die bovengemiddeld slim zijn. “Geen twee leerlingen zijn hetzelfde, en daarom moeten ook hun leertrajecten niet hetzelfde zijn,” zegt Derek Li, medeoprichter van Squirrel AI. “Elk kind verdient onderwijs dat net zo uniek is als het kind zelf.”
2. De schooldag opnieuw uitgevonden: het AI-leermodel van de Alpha School
In plaats van klassikaal les te geven en opdrachten na te kijken, worden leraren gidsen voor hun leerlingen.
Het gangbare lesmodel lijkt niet meer in deze tijd te horen. Leerlingen hollen van vak naar vak op vooraf bepaalde tijdstippen, los van hun individuele leersnelheid of interesses. De Alpha School in de VS heeft dit model daarom helemaal opnieuw uitgevonden. Daar gebruiken ze AI om wat een volledige lesdag beslaat, samen te persen tot slechts twee ‘focus-uren’ in de ochtend. De leerlingen brengen dat eerste deel van de dag door met gepersonaliseerde AI-mentoren die hen in hun eigen tempo begeleiden bij wiskunde, lezen, natuurkunde en maatschappijleer. Het systeem beoordeelt hun kennis in realtime, legt de leemtes bloot en zorgt ervoor dat ze de stof onder de knie hebben voordat ze verdergaan. In plaats van de stof te doorlopen op basis van vaste lesroosters, gaan leerlingen pas verder als ze hebben laten zien dat ze de stof echt begrijpen.
De tijd die bespaard wordt door AI-gestuurd leren, levert een hele middag op voor andere activiteiten die Alpha School net zo belangrijk vindt voor de ontwikkeling van leerlingen: doe-projecten, workshops sociale vaardigheden en spreken in het openbaar, trainingen in ondernemerschap en oefeningen in samen problemen oplossen. Docenten, die hier ‘gidsen’ worden genoemd, zijn niet langer bezig met het geven van traditionele lessen of het beoordelen van opdrachten voor kernvakken. In plaats daarvan zijn ze mentoren en motivators die leerlingen in de ochtend assisteren bij hun schoolwerk en in de middag interactieve workshops leiden.
Efficiëntie én verbinding met anderen
De methode van Alpha School is een antwoord op twee veelgehoorde kritiekpunten op het gebied van onderwijs: dat als leerlingen alléén maar digitaal leren ze in een sociaal isolement komen, en dat traditionele klassikale lessen tijdverspilling zijn. Door leerlingen individueel de basisvakken te laten leren in een gedeelde fysieke ruimte, gevolgd door gezamenlijke activiteiten in de middag, behoudt de school de sociale voordelen van traditioneel onderwijs en worden de zwakke punten ervan verminderd. Leerlingen hebben nog steeds de hele dag door contact met leeftijdsgenoten en volwassenen, maar die interacties zijn meer gericht op het ontwikkelen van vaardigheden en creativiteit dan op het passief naar lessen luisteren.
Uit de eerste resultaten blijkt dat leerlingen niet alleen in academische zin een snellere groei doormaken, maar ook betere praktische vaardigheden ontwikkelen. Het model heeft de aandacht getrokken van onderwijsvernieuwers over de hele wereld, die het beschouwen als een voorbeeld van hoe scholen efficiënter kunnen zijn en beter kunnen aansluiten bij de moderne tijd. Op dit moment is de Alpha School nog een privéschool voor een beperkt aantal leerlingen in Texas en Florida, maar de school is van plan om de rest van de VS te veroveren met zowel virtuele als fysieke scholen.
3. Leren lezen met AI: het leesmentor-initiatief van Iowa
Leidt de aanpak In Iowa ertoe dat leerlingen sneller leren lezen en dus een betere toekomst hebben?
Leesvaardigheid is de sleutel tot succes, op school en in het leven. Veel leerlingen worstelen echter met uitspraak, tempo en begrip. Ze krijgen bij het leren lezen vaak niet de persoonlijke aandacht die ze nodig hebben. De staat Iowa bedacht een oplossing. In 2025 werd het de eerste Amerikaanse staat die AI-leestutors voor elke basisschool beschikbaar maakte. Met een investering van 3 miljoen dollar werd de EPS Reading Assistant in alle openbare en privéscholen uitgerold. Het AI-systeem luistert met spraakherkenningstechnologie naar kinderen die hardop lezen en geeft direct feedback en ondersteuning zodat ze hun leesvaardigheid kunnen verbeteren. Een digitale avatar, Amira genaamd, is de persoonlijke leescoach van elke leerling. Ze beoordeelt in realtime de uitspraak, vlotheid en het begrip en stemt de les af op wat elke leerling precies nodig heeft.
Het programma wil iets doen aan een groot probleem in het basisonderwijs: het onmogelijke karwei waar leerkrachten voor staan om elke leerling voldoende persoonlijke leesbegeleiding te geven. Met het beschikbaar maken van gepersonaliseerd leesonderwijs in de hele staat, laat Iowa zien dat AI een belangrijke aanvulling op leraren kan zijn.
AI die je helpt als je over woorden struikelt
Aan het begin van elke leessessie kiezen de leerlingen zelf een tekst die bij hun niveau past. Op de achtergrond houdt Amira, met haar geavanceerde spraakherkenning, nauwlettend in de gaten hoe ze het doen. Zodra een leerling zich verspreekt of over een woord struikelt, geeft ze meteen feedback die gericht is op de uitspraak én het zelfvertrouwen van de leerling sterkt. Het systeem past zich aan het tempo van elk kind aan, moedigt aan en corrigeert fouten op een vriendelijke manier. De leerkracht ontvangt gedetailleerde analyses van de leesprestaties van elke leerling, met de sterke punten, verbeterpunten en de voortgang door de tijd heen.
Met deze informatie kunnen leraren hun beperkte tijd voor individuele begeleiding besteden aan leerlingen die de meeste hulp nodig hebben. De eerste resultaten zijn veelbelovend: de leesvaardigheid is verbeterd en leerlingen hebben meer zelfvertrouwen tijdens leesactiviteiten. Het programma is vooral een uitkomst voor kinderen die het (vaak uit schaamte) lastig vinden om hardop voor te lezen in de klas. Nu kunnen ze eerst in een veilige omgeving oefenen. Het succes van Iowa kan als voorbeeld dienen voor andere staten die leesachterstanden willen aanpakken.
4. In Dartmouth oefenen studenten geneeskunde op virtuele patiënten
Wat als toekomstige artsen hun vaardigheden kunnen trainen zonder dat er ook maar één patiënt risico loopt?
Studenten geneeskunde moeten natuurlijk veel kunnen oefenen voordat ze echte patiënten kunnen gaan behandelen. Het probleem is dat er niet veel mogelijkheden zijn om dit veilig, in een gecontroleerde omgeving, te kunnen doen. De Geisel School of Medicine in het Engelse Dartmouth heeft een creatieve oplossing gevonden: een AI-gestuurde patiëntsimulator. Hiermee oefenen de studenten op virtuele patiënten in het stellen van een diagnose en het empathisch omgaan met patiënten.
De app die Professor Thomas Thesen en zijn team hebben ontwikkeld werkt op het grote taalmodel GPT-4 en speelt de rol van een patiënt met bepaalde symptomen. Studenten stellen vragen aan de virtuele patiënt om er op die manier achter te komen wat er precies met de patiënt aan de hand is. De AI Patient Actor-app genereert patiënten met allerlei verschillende persoonlijkheden, compleet met hun medische geschiedenis, symptomen en emotionele reacties. Studenten kunnen daardoor onbeperkt oefenen en met verschillende benaderingen experimenteren om hun vaardigheden te verbeteren.
AI-patiënten met emoties
Het systeem omvat meer dan alleen vraag-en-antwoord-interacties. De AI-patiënten vertonen realistisch gedrag, zoals angst of verwarring, en blijven gedurende het consult consistent in hun gesimuleerde medische klachten. Elk van hen heeft een specifieke aandoening met bijbehorende symptomen (zoals geheugenverlies, wat op Alzheimer duidt). De virtuele patiënt beantwoordt de vragen van de student en reageert ook met emotie, door bijvoorbeeld bezorgdheid te tonen bij het bespreken van ernstige symptomen of door opluchting te uiten als de student geruststellende woorden gebruikt. Dit helpt studenten om naast medische kennis ook empathie en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen.
Het systeem geeft direct feedback over hoe de student het doet – of ze de juiste vragen hebben gesteld, hoe ze met de patiënten zijn omgegaan en of hun diagnose klopt. Het lijkt erop dat deze directe feedback het leerproces versnelt in vergelijking met traditionele methoden, waarbij studenten soms dagen of weken op een beoordeling moeten wachten. En, een pluspunt in de context van de multiculturele samenleving: studenten kunnen zelfs de taalinstellingen aanpassen om te oefenen met het behandelen van patiënten die een andere taal dan het Engels spreken. Dartmouth stapt met het nieuwe AI-programma de toekomst in. De universiteit begrijpt dat de artsen van morgen niet alleen de kunst van het genezen moeten beheersen, maar ook met AI-systemen moeten kunnen werken. “We willen de volgende generatie artsen de kennis geven om AI en digitale gezondheidszorg op een verantwoorde manier in de praktijk te integreren,” aldus Thesen. “Dit tilt de zorg voor patiënten niet alleen naar een hoger niveau, maar zorgt ook voor een vooruitstrevende voorhoede in ons vakgebied.”
5. AI-leraar in de klas: Duits experiment met humanoïde leraar
Verstaat een robotleraar het vak beter dan een leraar van vlees en bloed?
Het Willms Gymnasium in het Duitse Delmenhorst schreef geschiedenis in december 2024. Als eerste school in Europa liet het een humanoïde robot een volledige les geven. De robot, een creatie van het roboticabedrijf Hidoba Research uit Hong Kong, draagt de naam Captcha. Hij nam de leerlingen mee op een interactieve ontdekkingsreis door het thema ‘Het verschil tussen hoe AI denkt en hoe mensen denken’. Hij betrok de leerlingen bij discussies, peilde hun kennis met prikkelende vragen en leidde debatten over de invloed van AI op de samenleving.
Het bezoek van de robot, dat op initiatief van leerlingen tot stand kwam nadat ze Captcha op een technologieconferentie van de VN hadden ontmoet, haalde de nationale media en wakkerde belangrijke gesprekken aan over de rol van AI in het onderwijs. Wat de leerlingen van de les door Captcha vonden? Ze lieten weten dat de argumenten van de robot logisch en goed gestructureerd waren, maar dat hij de persoonlijke warmte en het intuïtieve begrip van menselijke leraren miste. Captcha kan vijf talen spreken, gezichten volgen en oogcontact maken. Zijn persoonlijkheid kan aangepast worden. Standaard is hij ingesteld als een ‘brutale tienerjongen’ en zo ziet hij er ook uit. Maar of dat genoeg is om jonge leerlingen geboeid te houden?
De grenzen van AI in het onderwijs
Het experiment leverde in ieder geval waardevolle inzichten op over wat robots wel en niet kunnen in de klas. De leerlingen vonden het een boeiende en onvergetelijke ervaring, en velen gaven aan hierdoor meer belangstelling te hebben gekregen voor AI en een carrière in technologie. Docenten merkten op dat de robot weliswaar effectief lesstof kon overbrengen en gestructureerde debatten kon begeleiden, maar dat het hem niet lukte om de emotionele temperatuur van de klas aan te voelen of zijn benadering aan te passen op de subtiele sociale signalen van leerlingen.
Zowel de voordelen als de beperkingen van robotdocenten kwamen aan het licht. Een humanoïde robot kan een uitkomst zijn bij lerarentekorten of om les te geven in afgelegen gebieden, maar de ervaringen op het Duitse gymnasium maakten één ding glashelder: goed onderwijs draait vooral om emotionele intelligentie, creativiteit en aanpassingsvermogen – eigenschappen die AI nu nog mist en misschien wel altijd zal missen. Scholen die soortgelijke technologie overwegen, moeten AI daarom zien als een aanvulling op, en niet als een vervanging van, menselijke docenten.
“De ene leerling gaat naar huis en krijgt daar hulp van ouders bij het schrijven van een opstel. De andere leerling komt thuis in een leeg huis. We zochten naar een manier waarop elke leerling hulp en ondersteuning krijgt.”
Kyle Beimfohr, coach digital leren aan Zionsville Community Schools
6. Gelijke onderwijskansen voor iedereen met de AI van MagicSchool
Met AI wordt onderwijs gelijker, want elke leerling krijgt de steun die nodig is om verder te komen.
Zionsville Community Schools, in de Amerikaanse staat Indiana, is vastbesloten om leerlingen voor te bereiden op een snel veranderende wereld waarin AI een grote rol speelt. Ze maken daarvoor gebruik van het MagicSchool-platform. Dat moet de werkdruk van docenten verminderen en leerlingen op een veilige manier wegwijs maken in de wereld van AI. In plaats van AI-tools te verbieden of juist onbeperkt toegankelijk te maken, heeft de school voor een afgeschermde omgeving gekozen waarin leerlingen AI leren te gebruiken en vaardigheden ontwikkelen die belangrijk zijn voor hun toekomst. De invoering van de AI verliep in etappes en begon bij de docenten. In het eerste semester gebruikten ze de technologie voor het plannen van lessen, het opstellen van beoordelingscriteria en het geven van feedback. Pas toen de leerkrachten zich de technologie helemaal eigen hadden gemaakt, kregen ook de leerlingen toegang tot de AI. Zij gebruiken het voor feedback op hun schrijfwerk, interactieve gesprekken met historische personages en gepersonaliseerde leerervaringen.
Iedereen dezelfde uitgangspositie
De uitrol resulteerde in onverwachte leermomenten die de leerervaring op een dieper niveau brachten. Zo gebruikten leerlingen van groep acht de chatbot van MagicSchool om in het kader van een onderzoeksproject over de Tweede Wereldoorlog historische figuren te ‘interviewen’. Eén leerling koos voor een Duitse gevechtspiloot, en toen de AI in het Duits reageerde, leidde dat tot een interessante discussie in de klas over de historische context, communicatie en verschillende gezichtspunten. Op dezelfde manier gingen kinderen uit groep zes die over de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog leerden, in gesprek met AI-versies van George Washington en George III van het Verenigd Koninkrijk. Ze kregen daardoor een genuanceerd begrip van tegengestelde standpunten.
Volgens Kyle Beimfohr, coach digitaal leren, geeft toegang tot AI leerlingen gelijke kansen: “De ene leerling gaat naar huis en krijgt daar hulp van ouders bij het schrijven van een opstel. De andere leerling komt thuis in een leeg huis,” vertelt Beimfohr. “We zochten naar een manier waarop elke leerling hulp en ondersteuning krijgt.” Het platform is uitgerust met functies die de digitale vaardigheden vergroten, zodat leerlingen leren over de beperkingen en vooroordelen van AI en hoe ze hun persoonlijke informatie kunnen beschermen.
Conclusie
De zes hierboven besproken voorbeelden van AI-toepassingen in het onderwijs laten het duidelijk zien: de sector zit middenin een belangrijke overgangsfase waarbij traditionele lesmethoden gecombineerd worden met nieuwe technologie. De diversiteit – van AI-docenten tot adaptieve beoordelingssystemen – maakt duidelijk dat we aan het verkennen zijn welke toepassingen het meest waardevol zijn in verschillende situaties. De resultaten zijn over het algemeen veelbelovend, al zien we ook beperkingen van AI.
Op dit moment hebben we nog geen definitief oordeel over de rol van AI in het onderwijs. Er zijn nog heel veel vragen. Docenten, beleidsmakers en de samenleving zullen zich daar over moeten buigen. Want: welke talenten verliezen we als we het lesgeven teveel aan algoritmen overlaten? Maar ook: welke nieuwe vaardigheden kunnen leerlingen ontwikkelen als ze niet meer steeds hetzelfde hoeven te oefenen en zich kunnen richten op creatiever werk en samenwerken met anderen? En: hoe zorgen we ervoor dat AI bestaande ongelijkheden in het onderwijs vermindert en ze niet vergroot? De hier beschreven toepassingen zijn de eerste stappen in een ongetwijfeld langdurig proces waarin we gezamenlijk gaan ontdekken hoe AI het onderwijs optimaal kan ondersteunen.
