Biohacking: als je lichaam een doelwit wordt

Samenvatting

Op dit moment betekent biohacking vooral: slimme trucs om je lichaam te verbeteren – denk aan meer spierkracht, een beter geheugen, meer behendigheid. Maar binnenkort gaat het veel verder: dan kun je je genen aanpassen of je hersenen direct met het internet verbinden. Klinkt op zich geweldig, maar er zitten ook flinke risico’s aan. Want biohackers kunnen straks letterlijk in je lichaam inbreken, je implantaten saboteren en zelfs je gedachten of herinneringen stelen.

• De ‘biohackers’ van nu zijn in feite gewone mensen die data gebruiken om gezondere keuzes te maken, bijvoorbeeld met Fitbits of glucosemeters.
• Maar de biohackers van de toekomst zien er iets anders uit. Zij kunnen hun DNA aanpassen zodat ze meer kracht krijgen. Of om erfelijke ziektes te ontlopen. Ook kunnen ze hersenimplantaten gebruiken om hun geheugen te verbeteren en direct toegang te krijgen tot kennis.
• Cognify, een conceptuele ‘gevangenis van de toekomst’, laat zien hoe biohacking op angstaanjagende manieren kan worden gebruikt. Als we ‘verzonnen’ herinneringen bij criminelen kunnen implanteren, kunnen zij dat misschien ook bij ons.
• We weten al dat genetische informatie waardevol is in de cybercriminaliteit: door de hack van 23andMe in 2023 konden bijvoorbeeld miljoenen gebruikersprofielen op het dark web worden verhandeld.
• “Het verlies van mentale privacy – daar moeten we nú al tegen vechten,” waarschuwt Rafael Yuste, neurowetenschapper aan Columbia University.

Gelukkig is biohacking met kwade bedoelingen nu nog geen groot probleem. Maar dat zal waarschijnlijk niet lang zo blijven. Kun je je voorstellen wat voor chaos er zou ontstaan als de diepste gedachten van een belangrijke politicus openbaar gemaakt werden? Daarom moeten we hier zo snel mogelijk serieus mee aan de slag. We moeten nu al werken aan technologieën en regels die ervoor zorgen dat de biohackers van de toekomst hun kennis gebruiken voor positieve doelen, in plaats van criminele activiteiten.

“Biohacking is op zich al een vorm van hacken. Waar wij naar kijken is of kwaadwillenden misbruik kunnen maken van mensen die zichzelf willen ‘hacken’ om zo hun lichaam aan te vallen”.

Pablo Martinez, ethisch hacker Entelgy Innotec Security

Hoe kwetsbaar is ons lichaam voor cyberdreigingen?

We denken vaak groot als het gaat om de toekomst van de mensheid. Bij nieuwe technologieën focussen we vooral op hoe we er samen mee omgaan en wat ze voor ons betekenen. Maar veel minder vaak denken we na over hoe ze ons op celniveau kunnen veranderen. Dat is begrijpelijk: we zien verandering meestal als iets buiten onszelf en denken dat wij mensen hetzelfde blijven. We focussen vooral op dingen die in de wereld om ons heen veranderen, maar hoe zit dat met onszelf? Hoe veranderen wij als mens eigenlijk?

Laten we de opkomst van biohacking eens nader bekijken – een verzameling technieken en technologieën die variëren van mechanische verbeteringen aan ons lichaam tot het aanpassen van ons DNA. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid kunnen we evolutie vrijwillig beïnvloeden – en dat binnen onze eigen levensduur. Maar we moeten ons daarbij ook afvragen: hoe beschermen we onszelf in deze nieuwe, cybernetisch verbeterde wereld? We horen steeds vaker verontrustend nieuws over grote organisaties die worden gehackt. En hoewel het idee dat onze medische gegevens of burgerservicenummers worden gelekt al erg genoeg is, is dat niets vergeleken met de ellende die een kwaadwillende biohacker allemaal kan veroorzaken.

In dit artikel duiken we in de duistere kant van biohacking en delen we schokkende voorbeelden van hoe deze technologie tegen ons kan worden gebruikt. We bekijken ook wat we kunnen doen om ons tegen deze sluipende bedreigingen te beschermen.

Biohackers: the good, the bad, and the ugly

Met biohacking kunnen we ons leven transformeren en zelfs verlengen, maar het kan ook gebruikt worden om enorme chaos te veroorzaken.

Even voor de duidelijkheid: biohacking is niet nieuw en gaat in de basis niet over hackers met slechte bedoelingen. Deze technologie verscheen in de jaren 2000 in de vorm van genetische analysetools, zoals ‘sequencing’, waarmee we ons lichaam beter kunnen begrijpen en het in de toekomst misschien zelfs kunnen aanpassen. Met biohacking kun je ook eenvoudigere dingen doen – bijvoorbeeld je levensstijl verbeteren op basis van data, om gezonder te leven. En dan heb je ook nog tech-biohacking – het gebruik van diagnostische apparaten en gadgets als Fitbits en glucosemeters. Met andere woorden, de kans is groot dat je zelf al een ‘biohacker’ bent.

Maar in de toekomst wordt biohacking veel ingrijpender. Genetische manipulatie, bijvoorbeeld, is de meest complexe vorm van biohacking, en er worden op dit gebied enorme stappen gezet. Denk aan telomerase-gentherapie, waarmee onderzoekers de levensduur van muizen met 41% hebben weten te verlengen. Ook is de spierkracht van muizen met Duchenne-spierdystrofie verbeterd door CRISPR-DNA-injecties. Als je dit leest kun je je voorstellen wat voor impact dit soort biohacking (genetische manipulatie) op ons dagelijks leven zou kunnen hebben.

Naast genetische manipulatie komen er ook apparaten in onze lichamen die biologische functies verbeteren en onze gezondheid en welzijn op nieuwe manieren kunnen monitoren. Denk bijvoorbeeld aan Elon Musk’s Neuralink. Ondanks de controverse rond deze technologie, helpt Neuralink mensen met ernstige verlamming wel iets meer vrijheid en zelfstandigheid terug te krijgen. Misschien hebben we straks wel apparaten die onze gedachten lezen en analyseren op stress of toxische denkpatronen. De potentiële mogelijkheden zijn zowel indrukwekkend als een beetje griezelig. Wat zou je bijvoorbeeld vinden van nanobots die een mentale dip kunnen detecteren en vervolgens je hersenchemie een beetje bijsturen?

Waarom cyberbeveiliging van ons lichaam belangrijk is

Het idee dat we ons lichaam in de toekomst misschien op deze manieren gaan aanpassen is nogal ongemakkelijk. Het menselijk lichaam is niet alleen enorm sterk maar ook heel kwetsbaar en vatbaar voor ziekten en aandoeningen. En dat is nog zonder dat we aan onze genen gesleuteld hebben of software in onze hersenen hebben laten installeren. Ook Hollywood laat ons al tientallen jaren zien wat er allemaal mis kan gaan met lichaamsmodificaties.

Wanneer kwaadwillenden toegang krijgen tot een medisch apparaat in iemands lichaam kan dat ernstige gevolgen hebben. Zo kun je een apparaat op afstand uitschakelen waardoor medische noodgevallen onopgemerkt blijven. Ook kun je valse informatie via zo’n device versturen en juist net doen alsof er sprake is van een medische crisis. In de toekomst kan (ongeoorloofde) toegang tot genetische informatie natuurlijk nog veel ingrijpender gevolgen hebben: stel je voor wat er zou kunnen gebeuren als iemand je hele identiteit zou kopiëren.

Gelukkig zijn deze kwetsbaarheden niet onopgemerkt gebleven door instanties die kunnen helpen met regelgeving. In de VS heeft de FDA in september 2023 bijvoorbeeld nieuwe richtlijnen voor de cyberbeveiliging van medische apparaten opgesteld, nadat uit een FBI-rapport bleek dat 52% van de verbonden medische apparaten grote beveiligingsproblemen had. Ook de EU heeft een gedetailleerd rapport uitgebracht over het belang van het beveiligen van medische infrastructuur. En ze winden er geen doekjes om: ze benadrukken dat een aanval op de digitale systemen van een ziekenhuis ook betekent dat alle verbonden medische apparaten daardoor kwetsbaar zijn voor aanvallen.

• Biohacking omvat technieken en technologieën om onze gezondheid te verbeteren, van mechanische aanpassingen aan ons lichaam tot het veranderen van ons DNA.
• Genetische manipulatie, de meest complexe vorm van biohacking, kan ons leven ingrijpend veranderen en mogelijk zelfs de menselijke levensduur verlengen.
• Implantaten als Neuralink bieden mensen met verlamming nu al meer vrijheid en kunnen in de toekomst misschien gedachten analyseren op stress of negatieve patronen.
• Als iemand ongeoorloofd toegang krijgt tot een medisch implantaat, kan dat tot (medische) misdaden leiden, wat uiteraard zeer ernstige gevolgen kan hebben en mensen zelfs in levensgevaar kan brengen.

De duistere kant van biohacking

Het is verleidelijk om je te laten meeslepen door de futuristische wereld van hightech biohacking. Maar laten we eens kijken naar een paar verontrustende voorbeelden uit de echte wereld.

Jouw herinneringen zijn misschien niet echt van jou

Brain-computerinterfaces (BCI’s) zijn een voorbeeld van de meest geavanceerde biotech die vandaag de dag (bijna) beschikbaar is. En iedereen heeft er wel een mening over: sommigen zijn enthousiast, maar veel mensen zijn vooral terughoudend. Dat is begrijpelijk, want het idee van een apparaat dat je brein met het internet verbindt, klinkt behoorlijk dystopisch. Neem bijvoorbeeld China’s controversiële interesse in BCI’s voor niet-medisch gebruik bij de algemene bevolking. In februari 2024 bracht de Chinese overheid ethische richtlijnen uit. Opvallend zijn de stukken waaruit blijkt dat ze interesse hebben in “aandachtsmodulatie, slaapregulatie en geheugenregulatie.” Ze stellen bijvoorbeeld dat de technologie menselijke besluitvorming niet mag minimaliseren of overnemen – mits de technologie “menselijke niveaus overstijgt en er maatschappelijke overeenstemming over is bereikt.”

Sterker nog, BCI’s kunnen zelfs gebruikt worden om valse herinneringen te uploaden. En dit is geen speculatie; hier wordt actief aan gewerkt. Neem bijvoorbeeld Cognify, een concept voor een ‘gevangenis van de toekomst’, waar gevangenen valse herinneringen ‘geïmplanteerd’ krijgen om hun rehabilitatie te bevorderen zodat ze zo snel mogelijk weer kunnen terugkeren in de maatschappij. Zo zou een gewelddadige crimineel bijvoorbeeld herinneringen kunnen ervaren vanuit het perspectief van het slachtoffer. Of een drugsverslaafde zou ervaringen van verslaving en herstel kunnen doorleven. Sommigen zien dit als een goede oplossing, anderen vinden het onmenselijk. Wat je er ook van vindt, deze dingen zijn al mogelijk. Onderzoekers hebben bijvoorbeeld al valse herinneringen bij muizen geïmplanteerd.

Jouw medische implantaat: redder in nood of potentiële moordenaar?

Je hoeft niet per se aan de nieuwste technologieën als BCI’s te denken om te begrijpen hoe hackers toegang tot ons lichaam kunnen krijgen. Een eenvoudig medisch implantaat, zoals een pacemaker, kan ook al een toegangspunt zijn en voor veel ellende zorgen. Het hacken van pacemakers is overigens geen nieuwe ontwikkeling; bedrijven die beveiligingslekken opsporen hebben daar jaren geleden al kwetsbaarheden in gevonden. Insulinepompen en hartdefibrillatoren zijn net zo kwetsbaar, met onjuiste metingen, overdoses, plotselinge pijn of zelfs overlijden als mogelijke gevolgen.

Je hoeft geen bewijsmateriaal te zien of onderzoeksresultaten te lezen om je voor te stellen hoe gevaarlijk dit kan zijn. In augustus 2024 zorgde een fout in de iOS-app voor insulinepompen ervoor dat de app voortdurend crashte en opnieuw opstartte, waardoor meer dan 220 mensen gezondheidsproblemen kregen. De pompen raakten snel leeg en werkten uiteindelijk niet meer. “Het stoppen van de pomp kan de insulinetoevoer onderbreken, wat kan leiden tot hyperglykemie of zelfs diabetische ketoacidose,” verklaarde de FDA in een persbericht. En dit was niet eens opzettelijk veroorzaakt. Stel je voor wat de gevolgen zouden zijn als kwaadwillenden de controle over deze apparaten zouden overnemen.

Doordat we steeds beter worden in het aanpassen van DNA, wordt de grens tussen mens en niet-mens steeds vager. Volgens een RAND-onderzoek uit 2021 zijn er al best wel extreme toepassingen mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan het toevoegen van reptielengenen waardoor mensen in het donker kunnen zien, of het creëren van mensen die sterker of slimmer zijn, of beter tegen extreme omstandigheden of omgevingen kunnen. Maar voor we onszelf helemaal gaan ombouwen met genen van allerlei soorten organismen, moeten we goed nadenken over de risico’s. Je denkt misschien meteen aan griezelige kruisingen tussen mens en dier – en dat gevaar is er ook. Maar er is nog iets anders waar we ons zorgen over moeten maken: cyberveiligheid.

Het is waarschijnlijk niet iets waar je nu aan zou denken, maar in de toekomst wordt de beveiliging van je genetische informatie letterlijk van levensbelang. Je DNA is jouw blueprint en bepaalt wat, wie en hoe jij bent. Als deze gegevens in verkeerde handen vallen kunnen de gevolgen rampzalig zijn. Criminelen zouden je identiteit kunnen stelen, je ziek kunnen maken, of je DNA kunnen misbruiken voor illegale experimenten. En wie weet kunnen ze in de verre toekomst zelfs een kloon van je maken. Maar we hoeven niet eens zo ver vooruit te kijken om te zien hoe waardevol genetische informatie nu al is voor hackers. Kijk maar naar wat er in 2023 gebeurde: toen werden de gegevens van zeven miljoen klanten gestolen bij 23andMe, een bedrijf dat DNA-tests aanbiedt. De hackers zetten deze informatie al snel te koop op de zwarte markt, voor wel 10 dollar per profiel.

• Het wordt mogelijk om via BCI’s valse herinneringen in iemands geheugen te plaatsen.
• Er zijn plannen voor een nieuw soort gevangenis, Cognify, waar gevangenen via technologie herinneringen krijgen ingeplant. Als onderdeel van hun hersteltraject zouden ze bijvoorbeeld kunnen ervaren wat hun slachtoffers hebben meegemaakt.
• Medische apparaten als pacemakers en insulinepompen worden mogelijk een geliefd doelwit voor hackers.
• Kwaadwillenden zouden jouw genetische informatie kunnen misbruiken om zich als jou voor te doen, je ziek te maken of illegale experimenten uit te voeren.

“Biohacking maakt een nieuw soort onzichtbare aanvallen mogelijk. Chips die in het lichaam worden geplaatst kunnen gebruikt worden voor spionage en cyberaanvallen – aanvallen die nu nog via het internet gebeuren. En dit zijn zeker geen theoretische gevaren.”

Len Noe, technisch specialist bij CyberArk

De volgende geopolitieke dreiging zit misschien wel onder je huid

Sommige cybersecuritysexperts maken zich zorgen dat ons lichaam gehackt kan worden. Maar anderen waarschuwen voor iets anders: ons lichaam zou in de handen van hackers wel eens een wapen kunnen worden.

Cybersecurityexperts zien het menselijk lichaam als het nieuwe slagveld in de strijd tegen digitale criminelen. “Biohacking is op zich al een vorm van hacken. Waar wij naar kijken is of kwaadwillenden misbruik kunnen maken van mensen die zichzelf willen ‘hacken’ om zo hun lichaam aan te vallen”, zegt Pablo Martinez, ethisch hacker bij Entelgy Innotec Security. Zijn cybersecuritybedrijf heeft al ontdekt welke implantaten het meest kwetsbaar zijn en dus het makkelijkst te misbruiken: RFID-chips. Deze chips communiceren via radiogolven met hun omgeving. “Daardoor kan een aanvaller de informatie op zo’n RFID-chip uitlezen en kopiëren naar een andere chip of RFID-simulator”, aldus Martinez.

Anderen kijken met grote zorgen naar een sombere, bijna dystopische toekomst. “Het verlies van mentale privacy – daar moeten we nú al tegen vechten,” waarschuwt Rafael Yuste, neurowetenschapper aan Columbia University. “Als we die kwijtraken is dat misschien wel voorgoed – en wat blijft er dan nog over? Dan verliezen we de kern van wie we zijn.” Yuste en zijn collega’s proberen op dit moment wereldwijd steun te krijgen voor ‘neurorechten’ – een set basisprincipes die volgens hem in elk land in de wet moet worden vastgelegd om misbruik van neurotechnologie tegen te gaan.

Maar het zijn niet alleen mensen met medische implantaten die slachtoffer kunnen worden. Dat stelt Len Noe, technisch specialist en zelfverklaard ’transhuman’ bij CyberArk. “In de toekomst zullen criminelen technologie gebruiken waarmee ze letterlijk de aanvalskracht in eigen hand hebben”, schrijft hij in een opiniestuk in The Hill. “Biohacking maakt een nieuw soort onzichtbare aanvallen mogelijk. Chips die in het lichaam worden geplaatst kunnen gebruikt worden voor spionage en cyberaanvallen – aanvallen die nu nog via het internet gebeuren.” Volgens hem zijn de gevolgen voor identiteitsbeveiliging bij overheid en defensie extreem zorgwekkend. Hij roept overheidsinstanties dan ook op om biohacking serieus te nemen: “Dit zijn geen theoretische gevaren.”

Gelukkig zijn de grootste dreigingen nog niet direct aan de orde. Martinez wil de ernst van cyberdreigingen tegen en via het menselijk lichaam zeker niet bagatelliseren, maar benadrukt dat we nog maar aan het begin staan. “We hoeven nog niet in paniek te raken – biohacking is nog lang niet zo ver als sommigen denken. Er wordt wel onderzoek gedaan en geëxperimenteerd, maar wat we tot nu toe kunnen is nog behoorlijk primitief. We hebben nog geen smartphone in ons hoofd zitten, en ze kunnen ook nog geen (computer)virus in ons lichaam installeren.”

• Het menselijk lichaam wordt door cybersecurityexperts gezien als het nieuwe werkterrein van digitale criminelen.
• Een van de grootste zorgen is dat onze gedachten in de toekomst misschien niet meer privé zijn.
• Er gaan stemmen op voor het vastleggen van ‘neurorechten’ in de wet, om misbruik van neurotechnologie tegen te gaan.
• Criminelen zouden medische implantaten kunnen inzetten voor een nieuw soort verborgen cyberaanvallen.

Leerpunten

Biohacking is een verhaal met twee kanten. Aan de ene kant biedt het ongekende mogelijkheden om het menselijk leven te verbeteren en te verlengen. Maar de andere kant is een stuk duisterder: het opent de deur voor een heel nieuw soort cybercriminaliteit, mogelijk nog gevaarlijker dan alles dat we tot nu toe hebben meegemaakt.

• Biohacking kan ons in de toekomst helpen om onze genen zo aan te passen dat we infrarood licht kunnen zien. Maar het betekent ook dat onze genetische informatie gestolen kan worden voor afpersing.
• Genbewerkingstechnologie maakt nu al grote sprongen vooruit. Zo is het gelukt om muizen 40% langer te laten leven door hun DNA aan te passen.
• Als hackers medische implantaten overnemen, kan dat ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid en zelfs leiden tot de dood. Dit bleek in augustus 2024 toen een storing in een iOS-app voor insulinepompen het leven van meer dan 220 mensen in gevaar bracht.
• De Amerikaanse FDA en de Europese Commissie waarschuwen beiden dat er te weinig haast wordt gemaakt met het beveiligen van implantaten.
• Implantaten zouden ook misbruikt kunnen worden als hackingtools, met mogelijk rampzalige gevolgen voor de (inter)nationale veiligheid.

Is het onvermijdelijk dat onze diepste gedachten straks gehackt en openbaar gemaakt kunnen worden? En is dat de prijs die we betalen voor een toekomst waarin mens en technologie steeds meer samensmelten? Dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn. Om zo’n toekomst te voorkomen, moeten we de vraagstukken rond deze ontwikkelingen nu direct serieus nemen en investeren in technologie die de veiligheid en integriteit van ons lichaam beschermt.

Er blijven ook nog verschillende belangrijke vragen onbeantwoord. Wie wordt er bijvoorbeeld verantwoordelijk voor – en wie is eigenaar van – de data die ons lichaam produceert? Zijn wij dat zelf of is dat een privébedrijf? Kan biotechnologie onbedoeld leiden tot een nieuwe vorm van terrorisme? En moeten onze leiders omwille van de (inter)nationale veiligheid straks afzien van medische implantaten? Eén ding is zeker: hoe deze fascinerende toekomst eruit gaat zien, staat nog lang niet vast.