- Educatieve en sociale voordelen van robotspeelgoed
- Bezorgdheid over de effecten op de ontwikkeling van kinderen
- Kunnen robots de ontwikkeling van empathie bij kinderen in de weg staan?
In de afgelopen decennia is de robottechnologie met sprongen vooruitgegaan. De eerste robots zagen we in magazijnen en fabrieken, maar nu zien we ze ook al in bars, restaurants, winkels en ziekenhuizen. In de niet al te verre toekomst komen robots – in de vorm van speelgoed – ook steeds meer onze woonkamers binnen.
De laatste jaren hebben we een toestroom gezien van sociale robots gericht op kinderen, zoals Jibo, Kuri, Cozmo en M.A.X. In tegenstelling tot gewoon kinderspeelgoed hebben deze robots KI-aangedreven persoonlijkheden. Hiermee kunnen ze met kinderen communiceren op manieren die voorheen gewoonweg niet mogelijk waren. Robotspeelgoed is nu in staat om het gezicht en de stem van je kind te herkennen, vragen op indrukwekkende manier te beantwoorden en zelfs emoties en empathie te simuleren. Met andere woorden, ze zijn niet ontworpen als een gewoon stuk speelgoed maar als maatje, als metgezel, waardoor de grens tussen machines en levende wezens langzaam vervaagt. Of dit een goede ontwikkeling is – daar lopen de meningen over uiteen. Want wat voor invloed hebben deze kunstmatige relaties bijvoorbeeld op de mentale ontwikkeling en het sociale gedrag van kinderen?
Educatieve en sociale voordelen van robotspeelgoed
Volgens de fabrikanten biedt robotspeelgoed talrijke voordelen voor de ontwikkeling van kinderen. Ze zijn niet alleen educatief, maar ze helpen volgens hen ook met het ontwikkelen van sociale vaardigheden en creativiteit. “De robots zijn gericht op sociaal en emotioneel contact en helpen de kinderen met wat ze willen doen”, zegt Cynthia Breazeal, de ontwikkelaar van Jibo. “Hierdoor wordt technologie toegankelijk, leuk en boeiend voor een veel bredere doelgroep”. Ook al zijn ze nog lang niet in staat om menselijk contact volledig te vervangen, robots worden wel steeds geavanceerder en menselijker. Deze trend zal zich in de toekomst waarschijnlijk voortzetten en kan de manier waarop mensen met machines omgaan voor altijd veranderen. “Robots raken iets diep menselijks in ons”, voegt Breazeal eraan toe. “Dus ze kunnen ons helpen creatiever en innovatiever te worden, of ervoor zorgen dat we ons inniger met elkaar verbonden voelen, ongeacht de afstand. Ook kunnen ze als vertrouwd maatje fungeren die ons helpt om onze persoonlijke doelen te bereiken. Ik denk dat het met robots allemaal om mensen draait”.
Bezorgdheid over de effecten op de ontwikkeling van kinderen
Niet iedereen is het hier echter mee eens, vooral als het om kinderen gaat. Speelgoed als teddyberen en poppen zijn belangrijk voor de mentale ontwikkeling van kinderen. Ze fungeren als zogenaamde overgangsobjecten. Ze helpen kinderen om te gaan met verlatingsangst en bieden comfort wanneer ze zich gestrest voelen, aldus de Engelse kinderarts en psychoanalyticus Donald Winnicott. Kinderen ontwikkelen vaak een diepe emotionele band met hun speelgoed en bedenken er soms zelfs hele persoonlijkheden voor. De kinderen bepalen dit zelf en zijn zich er daarom ook van bewust dat elke ‘handeling’ van het speelgoed door het kind zelf bedacht en uitgevoerd wordt en dat het speelgoed niet echt leeft. Volgens Deena Skolnick Weisberg, een senior fellow van de afdeling Psychologie van de Universiteit van Pennsylvania, leren kinderen wanneer ze ongeveer drie zijn onderscheid te maken tussen wat echt is en wat niet. Maar een stuk speelgoed dat zelfstandig beweegt en praat en op een menselijke manier op zijn omgeving reageert kan tot grote verwarring leiden bij het kind. Hierdoor is het niet in staat om te bepalen of het speelgoed een levend wezen is of niet.
Kunnen robots de ontwikkeling van empathie bij kinderen in de weg staan?
Sherry Turkle, hoogleraar sociale wetenschappen en technologie aan het Massachusetts Institute of Technology, is een van de meest uitgesproken tegenstanders van robotspeelgoed. Haar grootste zorg is dat dit speelgoed de mentale ontwikkeling van een kind en hun vermogen om empathie te ontwikkelen kan beïnvloeden – en niet op een positieve manier. Alles wat robots doen is een simulatie, iets dat is geprogrammeerd. Ze hebben geen echte emoties. Ze kunnen geen empathie voelen. Ze kunnen het alleen maar simuleren. Maar kinderen weten dat niet, en ze hechten op dezelfde manier aan robotspeelgoed als aan een mens. Deze ‘relaties’ zijn natuurlijk uiterst oppervlakkig en er is een grote kans dat het kind zal denken dat dit een echte relatie is, wat hun vermogen om andere mensen echt te begrijpen en met hen in contact te komen nadelig kan beïnvloeden.
Om een ander mens echt te begrijpen, moet je in staat zijn om te luisteren en jezelf in hun situatie kunnen verplaatsen, iets wat kinderen niet kunnen leren wanneer ze met een machine te maken hebben. “Als kinderen leren om te reageren op ‘alsof’ empathie, bereiden we hen niet voor op de complexiteit en nuance van echte empathie, echt luisteren”, zegt Turkle. “Robots als Aristotle, Jibo, Alexa, Siri en Cozmo kunnen geen ‘relatie’ hebben met je kind. Het zijn empathie-machines die kinderen alleen nep-empathie kunnen laten zien. En met nep-empathie als voorbeeld kun je nooit leren wat echte empathie is”.
De belangrijkste vraag is of het een goed idee is om een object of machine menselijke emoties en empathie te laten simuleren. Misschien is het beter om hen dat vermogen juist niet te geven. “Ik maak me zorgen. Als bedrijven eenmaal in de gaten hebben hoe overtuigend deze technologie is kunnen ze het gebruiken om consumenten dingen te verkopen, mensen te misleiden of geheimen te ontfutselen”, zegt Kate Darling, een robotica onderzoeker bij het Massachusetts Institute of Technology. “Dan is er de kwestie van geweld en empathie: als je een robot slaat en deze reageert alsof hij pijn heeft, (maar dat maakt niet uit want het is maar een machine), word je dan uiteindelijk ook makkelijker met echte levende wezens pijn doen?”
Robotspeelgoed is een gevolg van onze maatschappelijke en technologische vooruitgang en hoewel het in bepaalde gevallen zeer nuttig kan zijn, zijn er ook ernstige ethische bezwaren waar we rekening mee moeten houden. Mocht je besluiten om je kind robotspeelgoed te geven, doe dan vooral eerst grondig onderzoek. Wat gaat dit speelgoedwezen allemaal tegen je kind zeggen? Aan welke normen en waarden stelt het je kind bloot? Benadruk dat het een machine is en geen echt levend wezen. Zorg er vooral voor dat je er als ouder bent voor je kind, zodat het niet het gevoel heeft zich voor aandacht en comfort tot hun robotmaatje te moeten wenden.
