Samenvatting:
Kunstmatige intelligentie wordt steeds geavanceerder en toegankelijker. Managers beginnen te ontdekken dat er meer mee bereikt kan worden dan alleen sneller en beter werken. Het helpt ze bijvoorbeeld empathischer te worden. En dat roept interessante vragen op over de rol van AI op de werkvloer. Kan AI leidinggevenden helpen om niet alleen effectiever te werken, maar ook menselijker te worden?
- Anders dan de traditionele hulpmiddelen op de werkplek, die alleen reageren als je ze activeert, neemt AI zelf initiatief. Het speelt in op behoeften en blijft voortdurend met je in gesprek.
- AI kan ons beoordelingsvermogen en zelfs onze emotionele intelligentie en sociale vaardigheden verbeteren. En dat zorgt weer voor betere beslissingen en een sterkere band met teamleden.
- “Met de strategische inzet van AI-systemen en -tools kunnen leiders hun menselijke kwaliteiten en leiderschapsvaardigheden verder ontwikkelen,” zegt Paul Daugherty, chief technology en innovation officer bij Accenture.
- Hoewel AI de productiviteit flink kan verhogen, zullen er altijd onderdelen van leiderschap zijn die niet door machines overgenomen kunnen worden.
- Om AI succesvol in leiderschap in te kunnen zetten zijn stevige ethische kaders nodig, met heldere, praktische richtlijnen en goede afspraken over bestuur.
We gaan een nieuwe tijd tegemoet, waarin we voor succesvol leiderschap niet langer hoeven te kiezen tussen goed menselijk verstand en kunstmatige intelligentie. In plaats daarvan kunnen we de voordelen van mens en machine combineren. De leiders van de toekomst weten de kracht van AI slim in te zetten. En ze versterken tegelijkertijd de menselijke verbindingen die onmisbaar zijn voor het succes van organisaties.
Een eigenschap van de mens is dat we werkzaamheden altijd al (door de eeuwen heen) gemakkelijker en sneller proberen te maken, zodat we meer tijd overhouden voor andere dingen. Daarnaast heeft elke nieuwe uitvinding – van de simpelste hefboom tot de meest geavanceerde computer – niet alleen onze manier van werken veranderd, maar ook onze samenleving. Denk bijvoorbeeld aan hoe door de komst van machines de Industriële Revolutie op gang kwam, die tot grote sociale veranderingen leidde. En nu we op het werk steeds meer met AI te maken krijgen, gaan we een tijd tegemoet die sommigen ‘het tijdperk van augmented intelligence’ noemen.
Wat onze tijd écht anders maakt, zijn de tools die we nu tot onze beschikking hebben. Tot nu toe waren onze hulpmiddelen vooral passief. Denk aan een schep – die kan geen gat graven zonder dat een mens ermee aan de slag gaat. En een e-mailbericht kan zichzelf (vooralsnog) niet schrijven en verzenden. Maar nu, voor het eerst in de geschiedenis, zijn er tools beschikbaar die een wisselwerking met ons in gang zetten, aanvoelen wat we nodig hebben en actief met ons in gesprek kunnen gaan.
AI-systemen wachten niet op opdrachten – ze zien patronen, zorgen voor inzichten, komen met oplossingen en stellen zich zelfs kritisch op. Ze passen zich aan verschillende werkstijlen aan, leren van fouten en blijven zich voortdurend verbeteren. In gesprekken over AI gaat het vooral over hoe we efficiënter kunnen werken, maar er is één voordeel dat niet altijd genoeg aandacht krijgt: hoe AI ons kan helpen betere leiders te worden. Maar hoe gaat dat dan in z’n werk? Kan de invloed van AI verder gaan dan alleen efficiëntere analyses en betere besluitvorming? Zou AI bijvoorbeeld ook de meer ongrijpbare kanten van goed leiderschap, zoals emotionele intelligentie, kunnen beïnvloeden?
De door AI ondersteunde leider
Met AI kun je werkzaamheden op allerlei manieren makkelijker en efficiënter maken. Denk bijvoorbeeld aan het stroomlijnen van dagelijkse taken, betere beslissingen nemen of medewerkers persoonlijke feedback geven.
Een typische werkdag van een manager bestaat uit administratieve taken die elke dag weer voorbij komen. Vergaderingen inplannen, e-mails beantwoorden, documenten organiseren en agenda’s beheren. Er gaat veel tijd in zitten die aan belangrijkere zaken besteed had kunnen worden, zoals strategische planning en innovatie. AI biedt hier uitkomst. Door sommige van deze taken aan virtuele assistenten over te dragen, houden managers veel tijd over. En die tijd kan nu gebruikt worden voor algemene bedrijfsdoelen, talentontwikkeling en strategische activiteiten.
Ook op het gebied van besluitvorming hebben managers baat bij AI. In plaats van alleen op beperkte historische gegevens, persoonlijke ervaring en intuïtie te vertrouwen, kunnen leiders AI nu inzetten om enorme hoeveelheden informatie uit verschillende bronnen te verwerken. Daarmee krijgen ze een veel duidelijker beeld van wat er binnen hun bedrijf speelt. AI-systemen kunnen bijvoorbeeld verbanden leggen tussen dingen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben – van productieschema’s en kwaliteitsmetingen tot de betrokkenheid van medewerkers – en managers op deze manier helpen om weloverwogen keuzes te maken. Uiteraard zijn deze inzichten geen vervanging voor het beoordelingsvermogen of de ervaring van een menselijk leider.
Waar AI misschien wel de belangrijkste rol kan spelen, is bij het geven van persoonlijke feedback aan medewerkers. Traditionele beoordelingsgesprekken zijn vaak ongemakkelijk. Ze zijn meestal te subjectief, bevooroordeeld en geven te algemene feedback om medewerkers echt bij hun ontwikkeling te helpen. Met AI-tools kunnen de prestaties van elke medewerker, hun sterke en zwakke punten, inzichtelijk worden gemaakt. Managers kunnen dan feedback geven die aansluit bij de individuele medewerker. Denk bijvoorbeeld aan het waardering geven voor behaalde prestaties en het benoemen van specifieke punten voor groei. Dit leidt tot een leukere werkcultuur waarin werknemers zich echt gezien voelen en geholpen worden bij hun beroepsmatige ontwikkeling.
Hoe leiders AI gebruiken in hun werk
Of het nu gaat om het beoordelen van investeringen, het opstellen van financiële rapporten of prestatiebeoordelingen, AI neemt leiders steeds meer werk uit handen.
Steeds meer managers overal ter wereld realiseren zich hoe waardevol AI kan zijn en hebben deze technologie inmiddels in hun manier van werken opgenomen. Een voorbeeld is Ahmed Ezzat, financieel directeur bij Impact46, een bedrijf dat zich richt op durfkapitaal en private equity. Ezzat is onder meer verantwoordelijk voor het beoordelen van investeringsaanvragen van bedrijven uit verschillende sectoren, het bepalen van sterke en zwakke punten en het inschatten van de haalbaarheid van het voorgestelde bedrijfsmodel. Vroeger werd dit werk grotendeels handmatig gedaan, wat tijdrovend en inspannend was, maar dankzij AI gaat dit nu een stuk sneller en beter.
Wanneer een bedrijf nu een voorstel indient, vraagt Ezzat ChatGPT om de eerste beoordeling te doen en het voorgestelde businessmodel vervolgens met behulp van de SWOT-analyse (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) te analyseren. En in veel gevallen blijken de inzichten die AI oplevert verrassend scherpzinnig te zijn. Hoewel de ideeën niet bijzonder origineel waren of iets waar een ervaren directeur als Ezzat zelf niet op zou zijn gekomen, wist de AI wel een aantal waardevolle punten naar voren te brengen. Ook legde het een verband tussen het betreffende project en andere vergelijkbare ideeën. De AI versnelde het proces bovendien behoorlijk: binnen enkele seconden werd bereikt wat Ezzat normaal gesproken uren zou hebben gekost.
Tijd en geld besparen
AI kan ook handig zijn bij het opstellen van financiële rapporten, zoals Max Koby, CEO van het technologiebedrijf Abstrax, onlangs ontdekte. Toen hij gevraagd werd om een kwartaalupdate voor investeerders (Q3) op te stellen, uploadde hij de laatste financiële gegevens van het bedrijf naar het nieuwste generatieve AI-model van OpenAI en vroeg het om hulp bij het maken van het rapport. Eerst gaf hij de AI de opdracht om een rapport te genereren met alle informatie die investeerders nodig hebben. Vervolgens kwamen daar de gegevens van het bedrijf in te staan. Koby schat dat hij hiermee zo’n vier uur werk heeft bespaard. Toch blijft het heel belangrijk om de output van de AI te controleren voordat er iets verzonden wordt, aldus Koby. “Er kunnen nog steeds ‘hallucinaties’ in zitten en dingen die niet kloppen,” zegt hij. “Hoewel de AI 85% van het werk voor je doet, moet je zo’n rapport absoluut nog bewerken.”
Stacy Jones, CEO van Hollywood Branded, een bureau voor merkpartnerschappen, staat elk jaar weer voor de taak om voor alle medewerkers prestatiebeoordelingen te schrijven. Omdat dit veel werk is, besloot ze het proces met AI te automatiseren. Nadat ze de HR-beoordelingen van haar medewerkers had geüpload, vroeg ze de AI om gepersonaliseerde rapporten te genereren, waarin de sterke en zwakke punten van iedere medewerker werden benoemd, evenals mogelijkheden voor professionele ontwikkeling. Het viel Jones op dat de resultaten verrassend gedetailleerd en doordacht waren en bovendien goed werden ontvangen door de medewerkers. “Het veranderde een normaal gesproken emotioneel moment in een waardevolle kans om contact te maken,” zegt Jones. “Het team reageerde erg positief op de diepgang en specificiteit van de feedback.” Ze schat dat het proces haar ongeveer 16 uur werk per medewerker heeft bespaard.
“Met de strategische inzet van AI-systemen en -tools kunnen leiders hun menselijke kwaliteiten en leiderschapsvaardigheden verder ontwikkelen.”
Paul Daugherty, chief technology en innovation officer bij Accenture
Maakt AI leiders menselijker?
AI kan leiders helpen om hun cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden te verbeteren. En dat zorgt voor een positieve werkomgeving voor medewerkers.
Als AI op een doordachte manier in leiderschap wordt opgenomen, zorgt dat er niet alleen voor dat er beter en sneller gewerkt kan worden. Het helpt managers ook empathischer en menselijker met werknemers om te gaan. Het idee dat AI een mens ‘menselijker’ kan maken, klinkt in eerste instantie misschien wat onlogisch. We zijn er namelijk toe geneigd om de domeinen ‘technologie’ en ‘de mens’ als gescheiden dingen te beschouwen.
Maar als het om leiderschap gaat zit dat toch een beetje anders, vinden steeds meer experts. “Door de kracht en mogelijkheden van AI krijgen leiders een unieke kans om de manier waarop ze werken en leidinggeven anders vorm te geven,” vertelt Nhlamu Dlomu, Global Head of People bij KPMG. “We kunnen ervoor kiezen om de werkervaring positiever te maken voor onszelf en de mensen die we leiden, en tegelijkertijd de financiële resultaten verbeteren.”
Hoe kan AI leiders dan precies ‘menselijker’ maken? Om te beginnen kan het je beslissingskracht versterken. Je kunt grotere hoeveelheden informatie namelijk in kortere tijd verwerken als een deel ervan wordt geautomatiseerd. Daarnaast kan AI ook je emotionele intelligentie een boost geven, zodat je de mensen die voor je werken beter begrijpt. En tot slot kan AI je waardevol advies geven over hoe je je medewerkers dát kunt geven wat ze voor hun groei nodig hebben.
Veel leidinggevenden kunnen de emoties van hun teamleden niet goed herkennen en missen vaak belangrijke signalen in het persoonlijke contact. AI herkent taal en emoties en kan subtiele veranderingen in toon en woordkeuze oppikken. Die kleine veranderingen in hoe mensen zich uitdrukken kunnen erop wijzen dat een medewerker minder betrokken bij het bedrijf is of dat het slecht met hem of haar gaat. Zo kunnen problemen worden gesignaleerd voordat ze escaleren. AI vertelt je dus meer over hoe medewerkers zich voelen en daardoor kunnen leidinggevenden empathischer reageren.
Last but not least kan AI je sociale vaardigheden op de werkvloer versterken. Als AI goed wordt toegepast, kan het je helpen om een beter inzicht te krijgen in hoe er binnen een team met elkaar wordt omgegaan. Daarbij hoort ook het zorgen voor een veilige omgeving waarin mensen hun ideeën en gedachten – ook als die ‘anders’ zijn – met elkaar durven te delen. “Met de strategische inzet van AI-systemen en -tools kunnen leiders hun menselijke kwaliteiten en leiderschapsvaardigheden verder ontwikkelen,” zegt Paul Daugherty, chief technology en innovation officer bij Accenture.
Het beste van twee werelden
AI alleen is uiteraard niet genoeg om je een betere leider te maken. Veel leiders maken de fout om blind op AI te vertrouwen en daarbij hun eigen ontwikkeling uit het oog te verliezen. Als je echt een sterkere leider wilt worden is het belangrijk om de slimme analyses van AI met typisch menselijke eigenschappen als inzicht, wijsheid en empathie te combineren. Klinkt logisch natuurlijk, maar hoe werkt dat in de praktijk?
Stel, je moet een moeilijk gesprek voeren met een medewerker, maar je weet niet goed hoe je dit het beste kunt aanpakken. Normaal gesproken begin je met het schetsen van de situatie: waarom is dit gesprek nodig en wat wil je ermee bereiken? Omdat je je bewust bent van je eigen blinde vlekken en emoties, laat je de AI meekijken. Die helpt je de situatie en de medewerker te analyseren en geeft ideeën voor de beste aanpak.
Je kunt de AI zelfs vragen om verschillende scenario’s met je te oefenen, zodat je een beter idee krijgt van hoe het gesprek zou kunnen verlopen.
De balans tussen automatisering en de menselijke benadering
Hoewel AI ons efficiënter en productiever kan maken, zijn er ingrediënten van een gezonde werkcultuur die je niet aan machines kan overlaten.
Het is duidelijk dat het gebruik van AI veel voordelen biedt voor managers. Maar sommige onderdelen van een bloeiende werkcultuur zijn echt menselijk en kunnen niet door een machine worden nagebootst. Zo hebben succesvolle leiders een niveau van emotionele intelligentie dat ver uitstijgt boven wat AI kan. Ze voelen de onuitgesproken angsten van een aarzelend teamlid aan, begrijpen de emoties tijdens veranderingen in de organisatie, en geven gemeend blijk van waardering – niet alleen voor prestaties, maar ook voor de persoon achter die prestaties. Als een medewerker problemen in zijn privéleven heeft of op het werk vast komt te zitten, kunnen algoritmes (hoe goed ze ook zijn geformuleerd) hem of haar niet de geestelijke steun geven die nodig is. Dat laatste is ook belangrijk voor het gevoel van loyaliteit onder werknemers. Alleen werknemers die zich geholpen en gezien voelen zullen zich echt voor een bedrijf willen inzetten.
Er zijn genoeg voorbeelden uit het bedrijfsleven te noemen over doorbraken die niet het resultaat zijn van analyse, maar van menselijke intuïtie: het zien van kansen die niet altijd voor de hand lijken te liggen. Hoewel AI goed presteert binnen bepaalde grenzen, kunnen mensen nuances veel beter herkennen. Het gaat daarbij om context en om alles wat niet in cijfers te vangen is. De manager die aanvoelt wanneer een oude strategie moet worden losgelaten, wanneer moet worden geïnvesteerd in een nieuwe aanpak of in een nieuw talent met tegendraadse ideeën, maakt gebruik van een vorm van intelligentie die ver boven de mogelijkheden van computers uitstijgt. Is het dus verstandig om dit soort keuzes aan AI over te laten? Of missen organisaties dan de kans op een toekomst die ze veel verder kan brengen?
Nog een belangrijk aandachtspunt is dat je met AI geen vertrouwensband kunt opbouwen – iets dat je echt nodig hebt voor een succesvolle werkomgeving. AI kan wel de communicatie tussen medewerkers vergemakkelijken en prestaties meten, maar het zorgt nog niet voor het echte leiderschap dat vertrouwen wekt. Wanneer mensen in een onzekere situatie zitten, willen ze kunnen vertrouwen op leiders die hun beloftes waarmaken, ook al verandert er van alles. Zonder dit menselijke contact wordt het werk meer een zakelijke transactie in plaats van een betekenisvolle samenwerking tussen mensen. En dat kan zowel de bedrijfscultuur als de bedrijfsresultaten schaden.
Conclusie
Wat is nu eigenlijk de belangrijkste boodschap? Het lijkt erop dat de integratie van AI in leiderschap een belangrijk moment is in de ontwikkeling van technologie op de werkvloer. Al eeuwenlang selecteren we leiders op basis van vooral hun analytisch vermogen en het kunnen nemen van goede beslissingen onder druk. AI laat ons inmiddels zien vele malen slimmer te zijn dan mensen als het gaat om het kraken van cijfers en het nemen van goede beslissingen. En daarmee zien we een belangrijke shift in wat goed leiderschap nu eigenlijk betekent.
Vaardigheden die vroeger als bijzaak werden gezien voor leiders, zoals empathie, emotionele intelligentie, storytelling en ethisch besef, zijn nu juist dingen waarmee een goede leider zich kan onderscheiden. De analytische vaardigheden die ooit als onmisbaar werden beschouwd voor goed leiderschap worden steeds meer door machines overgenomen. In een tijd waarin AI bijna elk proces kan verbeteren of overnemen, is de leider van de toekomst iemand die anderen inspireert, mensen weet te verbinden en een doel uitdraagt waar medewerkers samen voor gaan.
