- Had vooruitgang vroeger geen andere betekenis?
- Lager opgeleide werknemers met minder expertise hebben het nakijken
- De daklozen en bedelaars zijn de meest zichtbare tekenen van ongelijkheid in Silicon Valley
- “Iedereen kan theoretisch een luxeleven leiden”
- Is het basisinkomen het antwoord?
Aan de wereldwijde economische groei liggen exponentiële technologische ontwikkelingen ten grondslag. En wanneer we aan technologie denken, denken we aan vooruitgang. Meer, sneller, beter, goedkoper. Maar zijn technologische ontwikkelingen eigenlijk altijd synoniem met vooruitgang? Want ook al wordt de spreekwoordelijke taart steeds groter, hij wordt lang niet met iedereen gedeeld. We hebben de neiging om te denken dat technologie de oplossing is voor armoede maar in feite lijkt het tegendeel waar te zijn. Het verschil tussen de rijken en de rest van de wereld is groter dan ooit tevoren en het is niet eenvoudig om deze groeiende ongelijkheid te verklaren. Al helemaal lastig wordt het als we moeten bepalen welke rol technologie hier precies in speelt. Toch wordt er gesuggereerd dat technologie de belangrijkste oorzaak is van de toenemende ongelijkheid.
1. Had vooruitgang vroeger geen andere betekenis?
In de intellectuele geschiedenis betekende vooruitgang dat positieve ontwikkelingen in de wetenschap, technologie en sociale organisatie de menselijke conditie verbeteren. Dat, naarmate we meer technologisch ontwikkelen, mensen profiteren van de kansen die deze ontwikkelingen bieden. Vooruitgang betekende welvaart, meer gelijkheid, beter onderwijs, lagere kinder- en moedersterfte, langer en gezonder leven. Het was synoniem met meer en betere mogelijkheden, meer vrijheid, een leven zonder angst (voor ziekten, natuurrampen, honger, oorlog).
Menselijke vooruitgang betekende: “veranderingen die ertoe leiden dat mensen beter af zijn, zonder dat anderen daardoor slechter af zijn.” En hoewel de technologie ons beter onderwijs biedt, ons op verschillende manieren meer kansen geeft en de meesten van ons in staat stelt om langer en gezonder te leven, geldt dat lang niet voor iedereen. Tot voor kort dachten we dat onze vaardigheden, opleiding en talenten ons in staat stelden om succesvol te zijn in het leven. Economen noemen het menselijk kapitaal. Maar geloven dat de technologische vooruitgang ertoe leidt dat het menselijk kapitaal zegeviert over het financieel kapitaal – dat mensen met vaardigheden en expertise triomferen over de rijken – is een illusie.
2. Lager opgeleide werknemers met minder expertise hebben het nakijken
Naast alle voordelen die de technologie ons heeft gebracht, heeft het voor de meeste mensen ook stagnerende of dalende inkomens tot gevolg gehad. Veel goedbetaalde banen in sales, administratie en productie zijn inmiddels door technologie overgenomen en veel werknemers zijn daardoor in lagerbetaalde banen terechtgekomen. Mensen die beter worden van technologie zijn degenen met de creativiteit en expertise om technologische vooruitgang uit te buiten. Er is een toenemende vraag naar hoogopgeleide mensen, wat verklaart waarom er een verbreding plaatsvindt van de betalingskloof tussen mensen met en zonder hogere beroepsopleiding.
Iemand met een bachelor of hoger verdient tijdens zijn leven ongeveer $1 miljoen meer dan iemand die slechts een middelbare schooldiploma heeft. De economische kampioenen zijn degenen die de succesvolle nieuwe businessmodellen en innovatieve producten en diensten ontwikkelen. Onze economie wordt steeds meer gedomineerd door deze kleine groep scheppers en vernieuwers.
3. De daklozen en bedelaars zijn de zichtbaarste tekenen van ongelijkheid in Silicon Valley
De wereldwijde toekomst die we met zijn allen creëren zien we perfect gereflecteerd in Silicon Valley. In het verleden werd bijna iedereen beter van een technologische hausse maar dit lijkt niet langer het geval te zijn. De rijken worden rijker en de rest gaat worstelend door het leven. De zichtbaarste tekenen van armoede en ongelijkheid in Silicon Valley zijn de daklozen en bedelaars op straat. In 2013 bereikte het mediane inkomen in Silicon Valley $95.000, wat in schril contrast staat met het landelijk gemiddelde inkomen van ongeveer $54.000. Bij ongeveer een derde van de banen in Silicon Valley verdienen werknemers niet meer dan $15 per uur. In een gebied waar de woonlasten extreem hoog zijn, kan iemand met zo’n uurloon geen gezin onderhouden. De huizenprijzen zijn overigens opgedreven door de rijken in het gebied. Het hart van Silicon Valley, Santa Clara, heeft een armoedecijfer van 20 procent.
Het is interessant om te zien dat er in deze kern van technologische groei sinds 1998 nagenoeg geen banen meer zijn bijgekomen. Maar de 20-25 procent van de bevolking die werkzaam is in de hightech sector wordt met duizelingwekkende snelheid steeds rijker. De ontwikkelingen in de digitale technologie laten zien dat je met een lage werkgelegenheidsbasis nog steeds miljarden kunt genereren. Silicon Valley biedt een verontrustende blik in de toekomst die we momenteel creëren, en veel mensen die van de exponentiële technologische ontwikkelingen profiteren lijken zich niet te storen aan de ongelijkheid die hieruit voortvloeit.
4.”Iedereen kan theoretisch een luxeleven leiden”
Geavanceerde robotica en de onbegrensde mogelijkheden van kunstmatige intelligentie leiden er nu al toe dat een steeds groter deel van de beroepsbevolking het nakijken heeft, ook al zorgt de digitale technologie voor een verhoging van de totale inkomsten. Robots maken veel routine banen overbodig. De belangrijkste factor is echter dat onze door technologie gedreven economie duidelijk meer te bieden heeft aan de kleine groep mensen door hun talent te versterken en hun beloningen daarvoor drastisch verhoogt. Hoewel de productiviteit en het BBP blijven stijgen, profiteert daar slechts een kleine groep mensen van. Om deze ongelijkheid aan te pakken en de economische kloof te dichten zouden de winsten door middel van een progressief fiscaal beleid, zoals wereldwijde vermogensbelasting, herverdeeld kunnen worden.
Stephen Hawking zegt, “Als je de door machines geproduceerde rijkdom verdeelt, kan edereen een luxeleven leiden. Maar als de eigenaars van de machines succesvol lobbyen tegen herverdeling, wordt het leven voor de meeste mensen miserabel.” Robert Solow, Nobelprijswinnaar, hoogleraar economie aan de MIT en een van de meest invloedrijke economen van de laatste halve eeuw, zegt: “In bijna elke politieke setting is herverdeling een vies woord. We zijn er niet erg goed in en het gaat ook niet gebeuren. Toch zou iedereen die ook maar een beetje fatsoen heeft, moeten toegeven dat het immoreel is om extreme armoede en extreme rijkdom in dezelfde maatschappij naast elkaar te laten bestaan.”
5. Is het basisinkomen het antwoord?
Met steeds minder menselijke input en toenemende automatisering kunnen we steeds meer en steeds goedkoper produceren. Het is een proces dat zich almaar sneller ontwikkelt en waar geen eind aan komt. Uiteraard heeft dit gevolgen voor ons economisch systeem, voornamelijk voor de relatie tussen arbeid en inkomen, omdat dit in ons systeem nog centraal staat. Op een gegeven moment moeten we echter denken aan een gegarandeerd basisinkomen dat betaald wordt door deze technologische ontwikkelingen – uit de meerwaarde die robots in de toekomst genereren. Naast de grote hoeveelheid arbeidstijd die er vrijkomt, worden ook enorme aantallen goedkope, zo niet gratis producten beschikbaar. Van deze meerwaarde moeten we allemaal kunnen meeprofiteren.
