- Bijna alles in onze wereld is al ontworpen door en voor machines
- Is het waarschijnlijk dat er in het bedrijf van de toekomst een robot-CEO aan het roer staat?
- De menselijke eigenschappen van een goede CEO blijven relevant
Er is al veel gezegd en geschreven over hoe miljoenen banen in verschillende bedrijfstakken in de toekomst door robots overgenomen worden. Volgens een rapport van PwC zullen machines in de toekomst naar schatting bijna vier op de tien menselijke werknemers in de Verenigde Staten vervangen. Veel artikelen over robotisering en digitalisering – zo niet de meeste – gaan over het vervangen van lager geschoolde banen, zoals fabrieksarbeiders, chauffeurs en algemeen repetitief werk. En we zijn geneigd te denken dat banen waar menselijke kwaliteiten voor nodig zijn – zoals entertainers, artiesten en de leiders van onze organisaties (managers en CEO’s) niet door de robotisering bedreigd worden. Maar is dat wel zo? Zullen machines uiteindelijk niet ook in staat zijn om menselijke eigenschappen die nodig zijn voor leidinggevende posities (visie, intuïtie en charisma) te repliceren? Vergis je niet: kunstmatige intelligentie leert razendsnel. En het feit dat Google’s AlphaGo de Go-wereldkampioen met gemak verslaat, illustreert dat computers uitstekend in staat zijn om zichzelf dingen te leren. Ze zijn ook steeds beter in het nabootsen van menselijke kwaliteiten en emoties. En heb je er ooit écht bij stil gestaan dat ons leven steeds meer geoptimaliseerd wordt door robots – voor robots?
Bijna alles in onze wereld is al ontworpen door en voor machines
Denk bijvoorbeeld aan alles wat je online leest, verstuurt en doet. Al deze content is zo geoptimaliseerd dat zoekalgoritmen het kunnen trawlen, analyseren en prioriteren, zodat informatie op een zo effectief mogelijke manier aan de lezer wordt gepresenteerd. Maar zelfs in de fysieke wereld worden robots steeds beter in het nemen van beslissingen. Ze worden er ook steeds vaker bij betrokken. Een voorbeeld hiervan zijn de werk-apps – zoals bijvoorbeeld Slack – waar iedereen steeds meer mee te maken krijgt. Miljoenen mensen over de hele wereld werken al volgens instructies die door software zijn ontwikkeld. Computers kunnen de gegevens van duizenden werknemers tegelijkertijd controleren en managen – dus je kunt je voorstellen dat software ook veel efficiënter zou kunnen zijn in het nemen van beslissingen over welke persoon welke taken kan uitvoeren – en wanneer en waar.
Emmanual Marrot schrijft voor Venturebeat: “Robots zijn veel beter in optimalisatie, en software kan met cloudtechnologie eenvoudig op meerdere locaties geïmplementeerd worden. Zodra een nieuwe planningsmethode een verbetering in de fabrieksproductiviteit laat zien, kan de nieuwe strategie binnen enkele seconden naar honderden andere locaties worden gerepliceerd en onmiddellijk worden geïmplementeerd. Zonder dure opleidingsseminars. Zonder weerstand tegen verandering”.
Besluitvorming op basis van big data en analytics zien we ook hoger op de corporate ladder steeds vaker, waar het uiteindelijk misschien zelfs evolueert in direct management. Een goed voorbeeld van een bedrijf waar dit al het geval is, is Uber. Zoals Adi Gaskell schrijft voor Forbes: “Het hele Uber-proces is grotendeels mens-vrij. De chauffeurs communiceren hoofdzakelijk met het geautomatiseerde managementsysteem dat in de mobiele app is ingebouwd. Deze geautomatiseerde manager stuurt hen pick-up aanvragen, geeft feedback over hun prestaties (zowel qua werklast als tevredenheid van de passagier) en ‘straft’ hen zelfs als ze zich niet aan de regels of kwaliteitsstandaarden houden”.
Staan managementfuncties en zelfs de functie van CEO dan uiteindelijk toch ook op het spel? Worden de taken van een CEO langzaam maar zeker steeds verder geoptimaliseerd en uiteindelijk overgenomen door big data en (voorspellende) analytics?
Marrot zegt: “Volgens zakelijke boeken en managementconsultants is een CEO verantwoordelijk voor zes functies: het bepalen van de strategische richting, de allocatie van middelen, het ontwikkelen van de cultuur, ervoor zorgen dat het bedrijf presteert, het gezicht van het bedrijf zijn, en het in goede banen leiden van dagelijkse compromissen. Voor de meeste CEO’s is het ontwikkelen van objectieve, datagestuurde beslissingen gunstig voor het succes van het bedrijf. Stel – de eigenaar van een klein bouwbedrijf overweegt om een extra vrachtwagen aan te schaffen. Gisteren was hij volledig verantwoordelijk voor die beslissing. Tegenwoordig ziet hij door middel van real-time analyse van de bedrijfscijfers hoeveel rente hij zal moeten betalen. Morgen worden de locaties van zijn bouwplaatsen en de transportroutes van zijn werknemers door analytics bepaald. Ook zal KI lokale economische trends volgen om tot een financieel voorstel te komen. Kort daarna zal een computer hem vertellen: ‘Het spijt me, Bob, maar ik ben bang dat ik je die vrachtwagen niet kan laten kopen’. Computers maken ons eerst efficiënter en vervolgens maken ze ons overbodig”.
De voordelen – zoals grotere transparantie en minder office politics en favoritisme – zouden ertoe kunnen leiden dat algoritmisch management uiteindelijk mainstream wordt. De kunstmatig intelligente manager of CEO zal datagestuurde besluitvormingsstrategieën volgen, taakplanning en rapportage op zich nemen en uiteindelijk zorgdragen voor alle managementverantwoordelijkheden.
Is het waarschijnlijk dat er in het bedrijf van de toekomst een robot-CEO aan het roer staat?
Tijdens een ondernemerschapsconferentie in China begin vorig jaar zei Ma Yun – ook bekend als Jack Ma – de Chinese businessmagnaat, filantroop, medeoprichter en CEO van Alibaba, dat het moment waarop zelfs CEO’s door technologie irrelevant worden gemaakt niet al te ver weg is. Sherisse Pham schrijft voor CNN dat er volgens Ma “over 30 jaar waarschijnlijk een robot op de cover van Time Magazine staat als de beste CEO” en dat “de wereld in de komende drie decennia veel meer pijn dan geluk zal ervaren”. Hij voegde eraan toe: “Onderwijssystemen moeten kinderen leren om creatiever en nieuwsgieriger te worden, anders zijn ze slecht voorbereid op de toekomst. Robots zijn sneller en rationeler dan mensen en raken niet verstrikt in emoties – zoals boos worden op concurrenten”.
Robots op de werkplek bieden veel voordelen ten opzichte van mensen (ze hebben eindeloos veel energie, raken niet overspannen of emotioneel en je kunt ze niet manipuleren). Ze zijn stabiel, betrouwbaar en blijven onverstoorbaar presteren. Of toch niet?
Natuurlijk klinkt dit allemaal te mooi om waar te zijn. En dat is het ook. Want zoals al bij vele andere machines en systemen gebeurd is, kunnen ook robot-CEO’s gehackt worden. Een cybercrimineel zou een ogenschijnlijk onomkoopbare KI-leider van alles kunnen laten doen, zoals sjoemelen met de cijfers of het bedrijf volledig ten gronde richten. Bovendien is een robot-CEO niet in staat om ingewikkelde menselijke vaardigheden toe te passen – KI beschikt (nog) niet over de emotionele intelligentie die je daarvoor nodig hebt.
De menselijke eigenschappen van een goede CEO blijven relevant
Natuurlijk moeten de CEO’s van de toekomst tech-savvy zijn, maar ze moeten ook nog steeds menselijke systemen bouwen en de kenmerken hebben van een goede leider: visie, charisma, intuïtie, flexibiliteit. Ze moeten openstaan voor feedback en in staat zijn strategische risico’s te nemen en tegelijkertijd optimistisch en doelgericht blijven. Ze moeten navigator, onderhandelaar en bemiddelaar zijn tussen concurrerende of tegenstrijdige partijen, situaties en informatie, en moeilijke beslissingen nemen. En dan is er nog de culturele competentie en bedrijfscultuur zelf – hoe de werknemers hun plaats binnen het bedrijf zien, wat ze waarderen en hoe ze met hun collega’s omgaan. Dit zijn allemaal menselijke kwaliteiten die ervoor zorgen dat de CEO voorlopig niet voor het verlies van zijn baan hoeft te vrezen.
Judy D. Olian, decaan van de UCLA Anderson School of Management, schrijft voor Slate: “Als tegenhanger van de opmars van de machinekracht is het belang van emotionele intelligentie – voor het behoud van de menselijke connectiviteit in organisaties en gemeenschappen – groter dan ooit. We verwachten dat machines uiteindelijk in staat zijn om emoties te interpreteren, maar ze zullen nooit het vermogen hebben om volgers te inspireren, de wijsheid om ethische beslissingen te nemen, of de slimheid om verbanden te leggen. Daar zijn wij voorlopig nog steeds verantwoordelijk voor”.
