- Wat is het Internet of Medical Things (IoMT) precies?
- Hoe wordt het IoT in de zorg ingezet?
- De voordelen van het Internet of Medical Things
- Praktijkvoorbeelden van het IoMT
- De grootste uitdagingen van het IoMT
- De ‘connected’ toekomst van het Internet of Medical Things
- Er is een ware evolutie gaande
De lockdowns en quarantaines van de afgelopen jaren hebben wereldwijd gezorgd voor een veel snellere invoering van telezorg, telegeneeskunde en het medische IoT, en deze ontwikkelingen zullen de gezondheidszorg de komende jaren blijven transformeren.
Niet alleen maken ze nauwkeurigere diagnoses mogelijk, ze leiden ook tot efficiëntere en snellere medische zorg en aanzienlijke kostenbesparingen. Het IoMT zal echt patiëntgerichte gezondheidszorg mogelijk maken.
Wat is het Internet of Medical Things (IoMT) precies?
Het Internet of Medical Things (IoMT) is onderdeel van het Internet of Things (IoT) en omvat technologische toepassingen op het gebied van medische informatie en medische apparaten die via een netwerk met elkaar in verbinding staan. Het IoMT verbindt medische apparaten als wearables, diagnose-instrumenten en ziekenhuisapparatuur via een beveiligd netwerk met zorgverleners en patiënten. Apparaten die in zo’n netwerk zijn opgenomen omvatten bijvoorbeeld geïmplanteerde hartslagmeters tot MRI-machines en draagbare glucosemeters. Het IoMT maakt gebruik van computergestuurde intelligentie, sensoren en automatisering, zodat ziekenhuis- of doktersbezoek niet altijd meer nodig is. Er is daardoor ook minder directe afhankelijkheid van zorgverleners voor routinecontroles en -procedures.
Dankzij het Internet of Medical Things kan medisch personeel aandoeningen en symptomen vanaf vrijwel elke locatie monitoren. En de gegevens die door deze verbonden apparaten en toepassingen worden gegenereerd, maken efficiëntere werkstromen mogelijk en verlagen het risico op verslechtering van patiënten. Deze ontwikkelingen hebben hun transformerende waarde al bewezen, ook zien we nog maar het topje van de ijsberg van wat er met het IoMT mogelijk is.
Hoe wordt het Internet of Things in de zorg ingezet?
IoT kan de gezondheidszorg volledig transformeren door de toegang tot real-time patiëntengegevens te vereenvoudigen en het zowel op afstand monitoren van patiënten als zelfmonitoring mogelijk te maken. Hierdoor kan het aantal doktersbezoeken en ziekenhuisopnames worden teruggedrongen en heropnames worden voorkomen, zodat artsen meer tijd hebben voor het leveren van topkwaliteit zorg. Dankzij het IoT kunnen de zorgkosten ook drastisch worden verlaagd en de behandelingsresultaten worden verbeterd. Belangrijke factoren die de groei van het IoMT naar verwachting zullen aandrijven zijn de wereldwijde toename van chronische ziekten, de groeiende vraag naar kostenefficiënt ziektebeheer en betaalbare medische behandelingen, de sterke opkomst van geavanceerde slimme apparaten en analytische software, en de dalende kosten van sensortechnologie. Hieronder volgen enkele voorbeelden van hoe het IoT in de gezondheidszorg wordt ingezet.
Thuis
Dankzij het IoMT kunnen patiënten thuis hun medische gegevens doorsturen naar bijvoorbeeld een ziekenhuis of zorgverlener. (Draagbare) medische apparaten kunnen informatie als zuurstofgehalte, bloedsuikerspiegel of bloeddruk van een patiënt doorsturen naar de behandelend arts, waardoor eventuele complicaties op tijd worden opgespoord en (her)opnames in het ziekenhuis kunnen worden voorkomen. Telezorgtechnologie kan patiënten bij het herstel thuis extra ondersteunen. Het stelt hen bijvoorbeeld in staat snel in contact te komen met hun zorgverleners om kleine medische problemen op te lossen. Telezorg, in combinatie met het Internet of Medical Things, biedt ook veel voordelen voor alleenwonende ouderen. De technologie kan bijvoorbeeld worden gebruikt om medische noodgevallen, zoals een hartaanval of een val, meteen te signaleren en de hulpdiensten te activeren.
Het IoMT kan, in combinatie met hulpmiddelen als ‘slimme pillen’, ook helpen te monitoren hoe een patiënt op voorgeschreven medicatie reageert en de behandelend arts op de hoogte houden, wat vooral handig is tijdens klinische trials. En patiënten die moeite hebben om te onthouden hoe of wanneer ze hun medicatie moeten innemen, kunnen een slimme pil krijgen die een herinnering naar hun smartphone stuurt als ze een dosis hebben gemist. En als ze hun medicatie voortdurend blijven missen, kan de slimme pil zelfs hun arts waarschuwen.
De slimme pillenpotjes van AdhereTech meten automatisch of patiënten hun medicijnen hebben ingenomen. Het potje stuurt ook gegevens naar de servers van AdhereTech, waar ze in real time worden geanalyseerd. Als de patiënt een dosis overslaat, wordt hij of zij daarvan op de hoogte gebracht via lichtjes en geluidssignalen op het potje, of via een automatische telefoonoproep of tekstbericht.
In het ziekenhuis
Het is voor ziekenhuizen van cruciaal belang om de levering en kwaliteit van hun medische assets te beheren. Het is ook belangrijk om gedetailleerd inzicht te hebben in de interacties en bewegingen van patiënten en zorgpersoneel. Monitoringsystemen zoals IoMT-sensoren bieden gedetailleerd en uitgebreid inzicht in de gang van zaken in het ziekenhuis. Slimme medische apparatuur die is aangesloten op het Internet of Medical Things zorgt voor de besturing en bewaking van ziekenhuisapparatuur, biedt een grotere voorspelbaarheid van de levensduur van apparatuur en stuurt meldingen wanneer apparaten onderhoud of reparaties nodig hebben.
Het IoMT speelt ook een belangrijke rol bij de spoedeisende hulp. Computer vision-technologie, RFID-tags en infraroodsensoren kunnen in real time gegevens verzamelen over de beschikbaarheid van ziekenhuisbedden, waardoor patiënten de spoedeisende hulp sneller kunnen verlaten. Deze technologieën leveren ook kritieke informatie aan ambulancepersoneel dat patiënten naar ziekenhuizen vervoert. Dit helpt hen betere beslissingen te nemen over welke patiënt naar welk ziekenhuis moet worden gebracht. Infraroodsensoren en het IoMT worden ook gebruikt om de beschikbaarheid van bloed te controleren. Ook dit is cruciale informatie voor ambulancepersoneel om te kunnen beslissen naar welk ziekenhuis een patiënt moet worden vervoerd.
In de toekomst zullen patiënten die op de spoedeisende hulp binnenkomen worden uitgerust met IoT-ID-polsbandjes die hen tijdens elke fase van hun ziekenhuisverblijf zullen monitoren. Deze wearables controleren continu de ademhalingsfrequentie, polsslag, bloeddruk en lichaamstemperatuur en sturen een melding naar het ziekenhuispersoneel als er een alarmerende verandering optreedt.
In de apotheek
Veel organisaties beginnen de voordelen van IoT-apparaten en automatisering in de apotheek te zien en dit zorgt voor een ware transformatie van de zorgsector. Barcodes en RFID-tags in opslag- en productiefaciliteiten bieden real-time inzicht in de medicijnvoorraad en controleren het voorraadverkeer tussen locaties. IoT-sensortechnologie kan ook worden gebruikt om temperatuur- en luchtvochtigheidsniveaus te bewaken en aan te passen. Medicijnen moeten doorgaans bij een temperatuur van 15-25 graden Celsius worden bewaard, maar sommige medicijnen moeten koel of zelfs in de koeling worden opgeslagen. Bovendien moet er ook rekening gehouden worden met de luchtvochtigheid. Met IoMT-systemen kunnen apotheken de temperatuur en luchtvochtigheid effectiever en veiliger bewaken en nauwkeurige, real-time datametingen uitvoeren. Deze monitoringsystemen kunnen ook waarschuwingen versturen wanneer de opslagomstandigheden niet zijn zoals ze moeten zijn.
Het Internet of Medical Things helpt ook bij het verbeteren van documentatieprocessen door het in real time verstrekken van informatie voor het naleven van de kwaliteitsnormen. Omdat de de farmaceutische industrie onderworpen is aan strenge regelgeving is dit van cruciaal belang. Elektronische doktersrecepten en medicatiebewakingssystemen in apotheken kunnen ook misbruik van opiaten helpen voorkomen. Deze systemen kunnen fouten of onregelmatigheden opsporen en patronen in het medicijngebruik herkennen.
De voordelen van het Internet of Medical Things
De toepassing van IoT-technologieën in de gezondheidszorg biedt veel voordelen, zoals het op afstand monitoren van behandelingen, toegankelijkere en effectievere telezorg, en controle op de inname van medicijnen. Hieronder een greep uit de voordelen.
Objectieve informatie
Omdat IoMT-apparaten allerlei activiteiten in het lichaam kunnen meten, zelfs op het niveau van het zenuwstelsel, en daarover kunnen rapporteren, hoeven artsen niet langer alleen af te gaan op de subjectieve informatie van patiënten over hoe zij zich voelen. Het IoMT biedt een veel objectievere evaluatie van de gezondheidstoestand en behandelresultaten van een patiënt. Slimme (wearable) medische apparaten registreren en analyseren dit.
Betere toegang tot gezondheidszorg
Een van de meest veelbelovende aspecten van het Internet of Medical Things is dat hiermee gezondheidszorg kan worden geboden aan mensen die daar moeilijk toegang toe hebben, zoals diegenen die een aandoening of beperking hebben die reizen bemoeilijkt of onmogelijk maakt, of omdat ze in afgelegen gebieden wonen. Door de combinatie van kunstmatige intelligentie, machine learning, sensortechnologie, wearables en videogesprekken kunnen artsen ook buiten het ziekenhuis kwaliteitszorg verlenen op een moment dat het de patiënt schikt.
Aanzienlijke kostenbesparingen
Volgens recent onderzoek kunnen IoMT-systemen de gezondheidszorg miljarden dollars besparen omdat patiëntgegevens er snel mee kunnen worden verwerkt en de productiviteit dus aanzienlijk kan worden verhoogd. Dankzij het IoMT kunnen bezoeken aan patiënten thuis, die voor zowel zorginstellingen als de patient duur zijn, beperkt worden. Met videomonitoring op afstand kunnen behandelaars patiënten na ontslag uit het ziekenhuis in de gaten houden, hen eraan herinneren hun medicatie in te nemen en symptomen herkennen die op een potentieel probleem wijzen.
Nauwkeurige diagnoses
De snelle en efficiënte overdracht van gegevens tussen patient en zorgverlener maakt snellere diagnoses en behandelingen mogelijk, wat levens redt en zorgkosten aanzienlijk terugdringt. Apparaten die continu belangrijke gezondheidswaarden monitoren, wat niet mogelijk is tijdens een enkel dokters- of ziekenhuisbezoek, zijn een waardevol hulpmiddel voor zorgverleners. Gedurende een periode van enkele weken kunnen deze apparaten voortdurend informatie registreren over bijvoorbeeld de bloeddruk, hartslag en bloedsuikerspiegel, waardoor zorgverleners snel en accuraat een diagnose kunnen stellen en de juiste behandeling kunnen bepalen.
Vroegtijdig ingrijpen en betere behandeling
Slimme pillen (‘ingestibles’) met nanosensoren zijn een doeltreffend middel om vitale waarden, zoals de kerntemperatuur van het lichaam, te meten. Signalen die op een potentieel probleem wijzen kunnen zo al in een vroeg stadium worden opgepikt. Artsen kunnen hierdoor snel een nieuwe behandeling starten, een bestaande behandeling aanpassen of op andere manieren ingrijpen om verslechtering en ziekenhuisopname te voorkomen. Slimme pillen kunnen ook worden gebruikt om de doeltreffendheid van medicatie en de therapietrouw te monitoren en te analyseren.
Minder belasting van de gezondheidszorg
Het op afstand monitoren van patiënten via IoMT-sensoren en -apparaten vermindert de noodzaak van ziekenhuisbezoeken en spreekuren, waardoor de zorgsector wereldwijd maar liefst $300 miljard per jaar kan besparen. Implementatie van het IoMT kan ook leiden tot een aanzienlijke daling van het aantal ziekenhuisopnames en het gebruik van fysieke ruimten als spreekkamers en behandelruimten.
Praktijkvoorbeelden van het IoMT
Door de groeiende wereldbevolking en doordat mensen steeds ouder worden zal de markt voor IoMT-apparaten en -diensten naar verwachting een snelle groei doormaken. Volgens een recent rapport van Deloitte zijn er momenteel meer dan 500.000 IoMT-technologieën in gebruik en uit onderzoek van Goldman Sachs blijkt dat het IoMT de gezondheidszorg een besparing van maar liefst $300 miljard per jaar kan opleveren. Hier volgen enkele praktijkvoorbeelden van IoMT-apparaten en -toepassingen en hun voordelen.
Betere zorg dankzij betere connectiviteit en informatie-uitwisseling
Informatie over de gezondheidswaarden van patiënten tussen ziekenhuis- of doktersbezoeken in kan de hersteltijd na chirurgische ingrepen aanzienlijk verkorten. Hierin spelen sensortechnologie en telezorg een belangrijke rol. Zo heeft een driejarige samenwerking tussen Force Therapeutics en Geisinger Systems – met als doel om mensen die heup- en knie-operaties hebben ondergaan prescriptieve, episodische zorg te leveren – de gezondheidsresultaten van deze patiënten sterk verbeterd, aldus een onderzoek van Health Data Management. De bedrijven meldden een 18 procent daling van het aantal heropnames in het ziekenhuis, een 30 procent daling van de opnameduur en 56 procent minder gebruik van revalidatiecentra. “Geisinger is het eerste zorgsysteem dat de in Force verzamelde informatie samenvoegt in het persoonlijke zorgdossier van de patiënt door middel van een bilaterale integratie met Epic. Dankzij deze integratie kan betere zorg worden geleverd tegen lagere kosten doordat de connectiviteit en het delen van informatie tussen patiënt en zorgverlener is verbeterd. Inschrijving in het Force-programma is sinds de Epic integratie heel gemakkelijk geworden en vereist geen extra handelingen door de administratieve zorgteams van Geisinger”, aldus een nieuwsbericht van Geisinger.
Beter inzicht in je gezondheid dankzij wearables
In juni 2021 zijn CONNEQT, een aanbieder van wearables en gezondheidsapps, en LifeQ, een bedrijf in gezondheidszorgtechnologie, een samenwerking gestart om gebruikers van draagbare gezondheidsapparaten meer inzicht in hun gezondheid te geven. LifeQ biedt producenten van gezondheids- en fitness-wearables technologie waarmee gebruikers hun gezondheidsstatus op basis van persoonsgebonden data nauwkeurig kunnen volgen. De CONNEQT-polsband heeft bijvoorbeeld een extra fotoplethysmografie-sensor (PPG) voor de vingertoppen waarmee de hartgezondheid nauwkeuriger kan worden gemeten. De PPG is een optische meetmethode voor het monitoren van de hartslag. Laurie Olivier, CEO van LifeQ vertelt: “We zijn erg blij met de samenwerking met CONNEQT. Zo kunnen we onze wearable oplossingen voor controle, screening en patiëntmonitoring op afstand nog beter maken.”
Slimme riem helpt vallen te voorkomen
Als ouderen vallen, hebben ze over het algemeen meer kans letsel op te lopen, zoals een gebroken heup of hoofdletsel. Om heupfracturen en andere val-gerelateerde verwondingen te helpen voorkomen heeft Active Protective de Tango smart belt ontwikkeld. De riem bevat sensoren die aangeven of zelfs voorspellen wanneer iemand dreigt te vallen. De slimme riem is dus ontworpen om ernstige valincidenten die tot heupletsel kunnen leiden te signaleren voordat ze plaatsvinden, zodat er voldoende tijd is om in te grijpen. In geval van een val wordt de airbag, die in de riem om de heupen van de drager zit, geactiveerd om de klap te beperken. Bovendien worden zorgverleners of ziekenhuispersoneel onmiddellijk op de hoogte gebracht via de app die aan de slimme riem gekoppeld is. Active Protection heeft het voor elkaar gekregen om valpartijen te detecteren door middel van een machine learning algoritme. Dit algoritme is inmiddels gebruikt om duizenden uren aan bewegingsdata van oudere proefpersonen te analyseren.
Draagbare biosensor geeft aan wanneer COVID-19-patiënten achteruitgaan
Een medisch apparaat waarmee de gezondheidstoestand van in het ziekenhuis opgenomen COVID-19-patiënten gemonitord kan worden, werd voor het eerst in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam gebruikt. De sensoren werden aangebracht op de borstkas van patiënten die op isolatiekamers lagen maar niet hoefden worden beademd. Elke minuut verzamelen en verzenden de sensoren informatie over de hartslag en ademhalingsfrequentie – de belangrijkste indicatoren van mogelijke achteruitgang – evenals de lichaamshouding en het activiteitenniveau.
De grootste uitdagingen van het IoMT
Ondanks alle aantrekkelijke voordelen kent het Internet of Medical Things ook een aantal nadelen, waarvan de belangrijkste en meest dringende de beveiliging en dataprivacy betreffen. In tegenstelling tot andere sectoren waar het IoT wijdverbreid is, staat de gezondheidszorg voor specifieke uitdagingen als het om de toepassing van deze technologie gaat. Naast de strenge privacyregels zijn er belemmeringen op het gebied van connectiviteit en problemen rond de gebruiksvriendelijkheid van IoMT-apparaten en is er de toenemende dreiging van beveiligingsinbreuken. Dit is vooral nijpend omdat IoMT-technologie vaak in situaties van leven en dood wordt gebruikt.
Privacy en beveiliging
Aangezien de meeste IoT-apparaten niet zijn ontwikkeld met beveiliging als eerste prioriteit, zijn ze erg kwetsbaar voor data-inbreuken. Je kunt je voorstellen dat zo’n inbreuk op de beveiliging, vooral in de gezondheidszorg, tot ongekende chaos en verlies van levens kan leiden. De sterke toename van het aantal IoMT-apparaten en het gebrek aan beveiliging daarvan, in combinatie met het feit dat iedereen overal verbinding met het internet kan maken, betekent dat er veel mogelijkheden voor aanvallen zijn. De gezondheidszorg is daarom een van de meest ‘populaire’ doelwitten voor cybercriminelen. Door tekortkomingen in de beveiliging kunnen criminelen zorgprocessen verstoren, gevoelige gezondheids- of verzekeringsinformatie van patiënten stelen en de gehackte apparaten voor afpersingspraktijken gebruiken.
Interoperabiliteit en compatibiliteit
Bij aansluiting op IoMT-systemen en nieuwe apparaten kunnen ook legacy-versies en oude connected apparaten, zoals beademingsapparatuur en infuuspompen, uitdagingen met zich meebrengen. En vanwege het decentrale karakter van de IoMT-infrastructuur moeten softwaresystemen en apparaten op een veilige manier met elkaar kunnen communiceren. Beveiligingsstandaarden en -protocollen voor dit soort integraties zijn echter aan continue verandering onderhevig. Omdat oudere systemen vaak niet up-to-date kunnen blijven met nieuw geïntroduceerde technologieën, is het niet moeilijk te zien dat dit tot allerlei compatibiliteitsproblemen kan leiden. Ook het inefficiënte gebruik van interoperabele elektronische patiëntendossiers (EPD’s) is een punt van zorg. Momenteel zijn EPD’s vaak niet ‘connected’ en gaan propriëtaire oplossingen verloren in systemen die niet met elkaar communiceren, wat de betrouwbare overdracht van kritieke medische informatie in gevaar brengt. De invoering van goede interoperabele systemen en apparaten zorgt ervoor dat gezondheidsgegevens tussen systemen, instellingen en landen kunnen worden uitgewisseld, wat (internationale) samenwerking sterk ten goede komt.
Gebruiksvriendelijkheid
Het blijkt ook een hele uitdaging te zijn om apparaten en digitale producten zoals mobiele apps of ‘connected’ glucose- of hartmonitoren, ‘connected’ implantaten en andere instrumenten te ontwerpen die eenvoudig te gebruiken zijn. Het is belangrijk om vanaf het begin van het ontwikkelingsproces rekening te houden met de eindgebruiker, zodat de dienst of het product daadwerkelijk gebruiksvriendelijk is, aangezien veel van deze producten niet alleen door medische professionals, maar ook door patiënten zullen worden gebruikt. Slecht ontworpen apparaten of diensten kunnen ertoe leiden dat gegevens maar beperkt worden verzameld en zelfs dat het product of de dienst door de patiënt wordt verwijderd of uitgeschakeld.
Regelgeving en naleving
Het IoMT is afhankelijk van in ontwikkeling zijnde regelgeving die per continent en land verschilt. In de VS, bijvoorbeeld, stelt de FDA de normen vast voor bedrijven die IoMT-apparaten en -diensten ontwikkelen, alsook voor farmaceutische bedrijven en andere belanghebbenden op het gebied van de doeltreffendheid en veiligheid ervan. In Europa verplicht de Medical Device Regulation (MDR) bedrijven om de traceerbaarheid van apparaten te verbeteren, bijvoorbeeld door medische apparaten van een identificatiecode te voorzien.
Naarmate het Internet of Medical Things op steeds grotere schaal wordt gebruikt, zullen regelgevers en wetgevers steeds bijgewerkte beleidsmaatregelen moeten uitbrengen om ervoor te zorgen dat de systemen voor de publieke gezondheidszorg goed beveiligd zijn.
De ‘connected’ toekomst van het Internet of Medical Things
We staan nog maar aan het begin van wat er allemaal mogelijk is met het IoT in de gezondheidszorg. Naarmate IoMT-technologieën zich verder ontwikkelen, zullen veel medische behandelingen radicaal veranderen. De patiëntenzorg zal sneller, efficiënter en comfortabeler worden, en er zal aanzienlijk op kosten en tijd kunnen worden bespaard. Het Internet of Medical Things zal niet alleen leiden tot nauwkeurigere diagnoses en betere communicatie maar ook tot minder reistijd en dus minder reiskosten. Ook zal er door het IoMT minder behoefte zijn aan medische consulten op locatie en zullen ziekenhuizen in de toekomst minder vloeroppervlak nodig hebben. In de woorden van trendwatcher, futurist en keynotespreker Richard van Hooijdonk: “Ik denk dat je gerust kunt stellen dat het IoMT (de toegang tot en betaalbaarheid van) de gezondheidszorg, en dus het welzijn, voor iedereen zal verbeteren en uiteindelijk zelfs tot onsterfelijkheid zal leiden.”
Verbeterd medicatiebeheer
Het zal ook tot een aanzienlijk beter medicatiebeheer leiden, aangezien slimme pillen met microscopisch kleine sensoren gegevens heen en weer kunnen zenden tussen verbonden slimme medische apparaten en zorgverleners. In de toekomst zullen deze sensoren alles meten, van de vitale functies van patiënten tot de werkzaamheid van medicatie.
Sneller en beter onderzoek
Ook medisch onderzoek zal veel baat hebben bij het Internet of Medical Things, omdat daarmee enorm veel informatie over ziekten kan worden verzameld – iets dat, als het handmatig moet gebeuren, soms jaren duurt. Het IoMT stelt wetenschappers in staat onderzoek te doen op manieren die voorheen niet mogelijk waren. En omdat onderzoekers patiënten dankzij het IoMT in real time en in de eigen omgeving kunnen monitoren in plaats van in klinische omgevingen, zullen de verzamelde biometrische gegevens veel nuttiger zijn dan de meer statische gegevens die met conventionele methodes worden verzameld.
Delen van gegevens en cloudintegratie
Dankzij het IoMT is het mogelijk om de gezondheidstoestand via smartphone-apps in real time te monitoren en deze informatie door te sturen naar zorgverleners. In de toekomst zullen IoMT-gezondheidstechnologieën gebruikmaken van cloudintegratie voor apps en van technologieën die voor een gestroomlijnde gegevensuitwisseling zorgen.
Kunstmatige intelligentie
In het komende decennium zal kunstmatige intelligentie een nog integraler onderdeel worden van de zorgsector. Klantgerichte diensten zullen ervoor zorgen dat de klantreis en patiëntenreis gaan samenvallen en AI zal de manier waarop patiënten met hun zorgverleners communiceren volledig transformeren.
Er is een ware evolutie gaande
Op het gebied van het Internet of Things voltrekt zich een ware evolutie. In de toekomst zullen IoMT-wearables ons helpen bij het monitoren en analyseren van onze slaappatronen, energiebalans, doktersbezoeken en bewegingsprogramma’s. Vanzelfsprekend zal de zorgsector ook prioriteit moeten gaan geven aan uitdagingen op het gebied van cyberbeveiliging en de privacy van patiënten. En nu de regelgevende instanties een inhaalslag aan het maken zijn op het gebied van nieuwe technologieën – die nieuwe aansprakelijkheden met zich meebrengen – zullen zowel de producenten als gebruikers van slimme apparaten het voortdurend veranderende juridische landschap nauwlettend in de gaten moeten blijven houden.
