Samenvatting
Bij medische noodsituaties – of het nu gaat om een auto-ongeluk op een drukke snelweg, ernstig letsel door een ongeluk thuis, een brand in een gebouw of de nasleep van een natuurramp – telt elke minuut voor iemands overlevingskansen of herstel. Die minuten zijn vaak belangrijker dan we beseffen: wanneer de hersenen geen zuurstof krijgen, ontstaat er al na 4 minuten blijvende schade en volgt de dood binnen 4 tot 6 minuten. In deze race tegen de klok maken hulpdiensten steeds vaker gebruik van innovatieve technologieën om sneller ter plaatse te zijn en direct betere hulp te bieden.
- Technologieën zoals AI, robotica en VR worden gebruikt om elke stap van het noodhulpproces te verbeteren, van het op pad sturen van hulpverleners tot en met de triage.
- Corti heeft een slimme assistent ontwikkeld die centralisten helpt om noodoproepen in realtime te analyseren en de ernst van situaties beter in te schatten.
- De slimme ambulance van Mediwave stuurt de vitale functies van een patiënt in realtime naar het ziekenhuis en geeft artsen een voorsprong bij de behandeling van de patiënt.
- Het Johns Hopkins Hospital gebruikt een AI-tool, TriageGO, die verpleegkundigen helpt om te bepalen hoe urgent een patiënt hulp nodig heeft en om het triageproces te verbeteren.
- Een ambulancedienst in GB gebruikt VR om commandanten te trainen voor situaties zoals grote auto-ongelukken of terroristische aanslagen.
Met overbelaste spoedeisende hulpafdelingen en uitgeputte zorgverleners, bieden deze tools dubbel voordeel. Ze zorgen er niet alleen voor dat patiënten sneller en beter geholpen worden, maar verminderen ook de mentale belasting van het medisch personeel. En dat redt levens.
Medische noodsituaties komen vaak zonder waarschuwing. Het ene moment doe je gewoon je ding, het volgende moment bevind je je in een kritieke situatie waarin elke minuut het verschil kan betekenen tussen leven en dood. Hoe verbazingwekkend het menselijk lichaam ook in elkaar zit, het is ook super kwetsbaar en verzwakt snel in benarde omstandigheden. Uit onderzoek blijkt dat vier minuten zonder zuurstof al genoeg is om blijvende hersenschade te veroorzaken, terwijl vier tot zes minuten zonder zuurstof dodelijk kan zijn. Best wel schokkend als je erover nadenkt, toch?
Spoedeisende hulp draait altijd om razendsnel handelen. Zorgverleners weten maar al te goed dat de tijd tussen een ongeluk en het moment dat er medisch kan worden ingegrepen meestal bepaalt of iemand het haalt of niet. In deze race tegen de klok zetten hulpdiensten wereldwijd steeds vaker de allernieuwste technologie in om sneller te kunnen reageren en betere zorg te kunnen bieden. Laten we eens kijken hoe moderne tools een revolutie teweegbrengen in de wereld van de spoedeisende zorg en medisch personeel helpen cruciale zorg te verlenen op het moment suprême.
“Het is een win-winsituatie. We zijn sneller bij de patiënten en kunnen effectiever reageren met de beschikbare middelen.”
Dovie Maisel, vicepresident Operations bij United Hatzalah
De AI-ondersteunde meldkamer
AI zorgt voor nóg bekwamere centralisten door taalbarrières weg te nemen en fouten te verminderen.
Het begint allemaal met een telefoontje. Iemand belt de hulpdiensten, vaak in paniek of met een stem die trilt van angst. Aan de andere kant van de lijn neemt een meldkamercentralist op, klaar om de ernst van de situatie te beoordelen en de juiste hulpdienst te sturen. Dit zijn geweldige professionals, getraind om kalm te blijven in chaotische situaties en onder enorme druk snelle beslissingen te nemen – maar uiteindelijk blijven het mensen. Het enorme aantal telefoontjes dat dag in dag uit binnenkomt, kan zelfs voor de meest ervaren centralist overweldigend zijn. Daarnaast spreekt de beller lang niet altijd de taal van het land of beheerst die taal niet goed, waardoor het moeilijker wordt om de situatie correct in te schatten en snel de juiste hulp in te schakelen.
AI als bondgenoot voor centralisten
Gelukkig krijgen meldkamercentralisten nu een helpende hand van AI. De Deense startup Corti heeft een slimme assistent ontwikkeld die centralisten helpt om noodoproepen in realtime te analyseren. Het systeem verzamelt automatisch alle relevante informatie en vergelijkt die met miljoenen gevallen uit het verleden. Centralisten ontvangen zo bruikbare inzichten waarmee ze de ernst van de situatie nauwkeurig kunnen inschatten en met meer kennis van zaken beslissingen kunnen nemen. Wat vooral indrukwekkend is, is dat Corti niet alleen naar woorden luistert. Naast het analyseren van het gesprek tussen de beller en de centralist, kan de AI ook non-verbale signalen oppikken, zoals agonale ademhaling, waarbij iemand onregelmatig naar lucht hapt; een teken van een hartstilstand of beroerte.
De slimme assistent blijkt de vaardigheden van de centralist nóg beter te maken. De assistent kan de centralist tijdens het gesprek helpen door belangrijke vragen te suggereren, vervolgstappen aan te bevelen en mogelijke diagnoses te geven. De resultaten spreken voor zich: klanten die Corti gebruiken, zeggen dat juiste diagnoses met 40% zijn gestegen, dat er 25% vaker voor het goede protocol wordt gekozen en dat de gesprekken ongeveer 10% korter duren.
Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, in Delaware County, Pennsylvania, gebruikt een callcenter sinds kort een platform dat Prepared Assist heet. Dit platform werkt met AI en natuurlijke taalverwerking om telefoongesprekken automatisch en in realtime (dus direct) te vertalen, zodat centralisten in stressvolle situaties sneller grip krijgen op wat er aan de hand is. De software kan ook belangrijke zinnen uitlichten die speciale aandacht nodig hebben, zodat er geen cruciale details over het hoofd worden gezien. Volgens het bedrijf achter de technologie kunnen gesprekken met wel vijf minuten worden verkort – en dat is een enorme tijdswinst voor iemand die dringend hulp nodig heeft.
Voorspellende spoedhulp
Natuurlijk kun je altijd nóg een stap verder gaan om beter voorbereid te zijn. In plaats van te wachten tot er iets gebeurt, maakt de Israëlische hulpdienst United Hatzalah gebruik van AI om te voorspellen wanneer en waar de volgende medische noodsituatie zich zal voordoen. Hoe werkt dat precies? Het systeem analyseert 18 jaar aan gegevens van noodoproepen, in combinatie met factoren zoals het weer, het tijdstip van de dag en het seizoen, om te bepalen op welke locaties de kans op een incident het grootst is.
Hoewel het systeem de precieze aard van de noodsituatie niet kan voorspellen, zorgt het ervoor dat United Hatzalah de middelen van tevoren strategisch kan plaatsen, waardoor er veel minder tijd nodig is om de plek te bereiken. “Het is een win-winsituatie”, zegt Dovie Maisel, vicepresident Operations bij United Hatzalah. “We zijn sneller bij de patiënten en kunnen effectiever reageren met de beschikbare middelen.” Tijdens een proefperiode van drie maanden nam de nauwkeurigheid in stedelijke gebieden met 85% toe, terwijl de responstijd werd teruggebracht tot nog maar 90 seconden.
“Als arts kan ik in realtime met de ambulancebroeders meekijken, horen wat zij horen en ze begeleiden bij de handelingen. Ik ben als het ware een extra paar ogen bij complexe of moeilijke situaties.”
Dr. Christopher Russi, arts spoedeisende hulp bij de Mayo Clinic
Stroomlijnen van spoedeisende zorg
Wereldwijd gebruikt de spoedeisende zorg steeds vaker digitale technologie voor betere communicatie en sneller vervoer van kritieke patiënten.
Zodra ambulancepersoneel op de plaats van het ongeval aankomt, is het hun taak de situatie te beoordelen, patiënten te stabiliseren en ze zo snel mogelijk naar het ziekenhuis te brengen. Door deze beschrijving lijkt het misschien eenvoudig werk, maar schijn bedriegt: de mentale en emotionele belasting waar eerstehulpverleners mee te maken hebben is enorm. Meestal zijn ze maar met z’n tweeën om de noodsituatie tot een goed einde te brengen. De een moet de ambulance veilig en snel door het verkeer loodsen, terwijl de ander achterin een patiënt in kritieke toestand verzorgt en tegelijkertijd radeloze familieleden probeert te kalmeren.
Ondertussen proberen ze belangrijke informatie door te geven aan het ziekenhuis, zodat de spoedeisende hulp zich op hun komst kan voorbereiden. Het is niet gek dat het soms misgaat in de communicatie. Als de gegevens van de patiënt worden doorgegeven van het ambulancepersoneel naar de centralist en vervolgens naar het ziekenhuispersoneel, kan belangrijke informatie makkelijk verloren gaan of verkeerd worden begrepen. Miscommunicatie kan ernstige gevolgen hebben, zoals vertraging in de behandeling, medische complicaties… en in het ergste geval het overlijden van de patiënt.
Virtueel meerijden
Maar er is goed nieuws: er is inmiddels technologie waarmee we dit soort communicatieproblemen uit de wereld kunnen helpen. Mediwave, een startup in digitale gezondheidszorg, lanceerde onlangs een oplossing voor noodhulp die met AI en AR werkt. De ‘emergency response suite’ sluit een ambulance aan op 4G/5G en het Internet of Medical Things (IoMT). Hiermee stuurt het ambulancepersoneel de vitale functies van de patiënt in een oogwenk live naar het ziekenhuis. De artsen krijgen zo een voorsprong in het beoordelen van de situatie, waardoor ze direct het juiste behandelplan kunnen uitzetten, nog voordat de ambulance arriveert.
Een AR-headset fungeert als extra paar ogen en gids voor het ambulancepersoneel: ze zien er informatie over de patiënt in hun gezichtsveld mee of krijgen tips, zoals de meest geschikte plek voor het plaatsen van ECG-elektroden. Terwijl de ambulance rijdt, kunnen ze livebeelden van de patiënt met het ziekenhuis delen of via een beeldgesprek met een arts overleggen. Een digitale assistent die met AI en spraak-naar-tekst-transcriptie werkt, zorgt voor het automatisch invullen van formulieren en het opstellen van incidentrapporten. Zodat de mensen op de ambulance zich op hun belangrijkste taak kunnen richten: het redden van levens.
Op dezelfde manier werkt de Mayo Clinic nu met OPTAC-X, een ontwikkelaar van telezorgtechnologie, aan een proefproject waarbij ziekenhuisartsen virtueel met ambulancepersoneel meereizen naar een incident. Met een speciale slimme bril kan de arts over de schouder van de ambulancemedewerker meekijken en ondersteuning bieden. En dat vergroot de overlevingskansen van patiënten. “Als arts kan ik in realtime met de ambulancebroeders meekijken, horen wat zij horen en ze begeleiden bij de handelingen. Ik ben als het ware een extra paar ogen bij complexe of moeilijke situaties”, vertelt dr. Christopher Russi, arts spoedeisende hulp bij de Mayo Clinic in Rochester, Minnesota.
Licht op groen
Natuurlijk blijft het een pittige opgave om snel bij het ziekenhuis te raken, zeker in het steeds drukker wordende verkeer. Om hier een mouw aan te passen, heeft cloud-softwareplatform LYT een AI-systeem ontwikkeld dat met de verkeersinfrastructuur van een stad, zoals stoplichten, kan communiceren en zo de weg vrijmaakt voor hulpdiensten. Nadert het voertuig een kruispunt, dan stuurt het systeem een signaal naar de verkeerscentrale van de stad en vraagt om groen licht, zodat het voertuig zonder te stoppen het kruispunt kan passeren en zo snel mogelijk de bestemming bereikt.
“We kunnen zien waar een incident is, waar het voertuig is en op basis van eerdere reisdata kunnen we de te nemen route voorspellen en de weg vrijmaken,” zegt Laramie Bowron, vicepresident verkoop bij LYT. Volgens het bedrijf blijkt de technologie in de praktijk heel goed te werken: de responstijden bij noodsituaties zijn met soms wel 69% verbeterd.
Hightech spoedeisende hulp
AI en robots versnellen de triage op de overbelaste spoedeisende hulp, waardoor spoedpatiënten sneller geholpen worden.
Jammer genoeg zijn de moeilijkheden niet voorbij wanneer de patiënt eindelijk op de spoedeisende hulp aankomt. Integendeel, daar begint vaak een compleet nieuw hoofdstuk vol problemen. Wereldwijd staan spoedeisende hulpafdelingen onder grote druk. Oorspronkelijk bedoeld als vangnet voor alleen de meest acute medische situaties, zijn ze nu voor veel patiënten de go-to optie geworden. Het resultaat? Ze zitten propvol, de wachttijden zijn lang en het personeel loopt op zijn tandvlees. Denk je eens in: je arriveert op de spoedeisende hulp met zware pijn op de borst, maar daar wachten al vijftien anderen met uiteenlopende klachten, van een verstuikte enkel tot hoge koorts. Wie wordt het eerst gezien?
Die cruciale afweging wordt meestal door een triageverpleegkundige gemaakt, die soms maar een paar seconden heeft om een inschatting van je situatie te maken. En wanneer de klok tikt tijdens een 12-urige dienst waarin honderden patiënten passeren, kan zelfs de scherpste blik subtiele alarmsignalen over het hoofd zien of onbedoeld verkeerde prioriteiten stellen. Deze gevoelsmatige beoordeling leidt er soms toe dat een patiënt die stilletjes een hartaanval ondergaat moet wachten, terwijl een patiënt die uiterlijk meer van streek is, maar minder ernstig ziek is, direct geholpen wordt. De gevolgen kunnen ernstig zijn: patiënten die snel achteruitgaan in de wachtkamer, anderen die het opgeven en zonder behandeling de deur uit lopen, en medische teams die gebukt gaan onder de emotionele last van het besef dat ze simpelweg niet iedereen snel genoeg kunnen helpen.
Triage verbeteren met AI
Met de soms schrijnende situaties op spoedeisende hulpafdelingen, gloort er hoop in de vorm van oplossingen die de druk kunnen verlichten. Zo heeft een team onderzoekers van het Johns Hopkins Hospital in Baltimore een AI-gestuurde tool ontwikkeld, TriageGO, die verpleegkundigen op de spoedeisende hulp helpt om beter te bepalen wie snel medische zorg nodig heeft. De tool is getraind op een uitgebreide dataset met door patiënten verstrekte informatie, vitale functies en elektronische medische dossiers, en kan de risico’s van een patiënt haarfijn inschatten en een geschikte triagecategorie aangeven. De eerste resultaten waren verbluffend. Na het in gebruik nemen van TriageGO zag het ziekenhuis de wachttijden met maar liefst 30% dalen. Er konden meer patiënten worden behandeld en het aantal personen dat onbehandeld vertrok, daalde fors. Maar het belangrijkste was dat het ziekenhuis patiënten met een laag risico snel kon identificeren en doorverwijzen naar beter geschikte zorg, waardoor er meer capaciteit vrijkwam voor mensen die direct hulp nodig hadden.
Op de spoedeisende hulp van het Scarborough Hospital in Engeland pakken ze het net iets anders aan door een mensachtige robot, genaamd Diagnostic Artificial Intelligence System (DAISY), aan het team toe te voegen. DAISY stelt patiënten die binnenkomen vragen en verzamelt belangrijke informatie over hun toestand, zoals hun symptomen, hartslag en lichaamstemperatuur. Daarna analyseert ze deze informatie en maakt ze een gedetailleerd medisch rapport dat het personeel helpt om betere beslissingen te nemen over wat er moet gebeuren. Het ziekenhuis benadrukt overigens wel dat DAISY geen mensen vervangt – en gelukkig maar. Patiënten worden ook nog steeds beoordeeld door een arts en op basis daarvan behandeld. Het proefproject is bedoeld om te kijken of de robot betrouwbare informatie over patiënten kan verzamelen, zodat medisch personeel meer tijd overhoudt voor het behandelen van patiënten in plaats van dagelijks vele uren te besteden aan het verzamelen van gegevens.
Virtueel oefenen baart kunst
Spoedeisende hulp is een uitdaging om te trainen. Biedt VR uitkomst?
Het is als met elk beroep: wil je echt goed worden in spoedeisende hulp, dan moet je oefenen, véél oefenen. Maar hier wringt de schoen: hoe oefen je een grootschalig verkeersongeluk of een terroristische aanslag? Je kunt moeilijk een kettingbotsing met twaalf auto’s op de snelweg in scène zetten, of een gebouw met mensen erin laten instorten voor trainingsdoeleinden. En scenario’s met een groot aantal gewonden, gevaarlijke stoffen of extreme weersomstandigheden? Ook allemaal te gevaarlijk, onethisch of ronduit onmogelijk om veilig in de echte wereld na te bootsen. Dus, hoe trainen hulpdiensten hun personeel zonder iemand in gevaar te brengen? Het antwoord ligt in virtual reality.
In een innovatieve zet is de Engelse South Western Ambulance Service NHS Foundation Trust (SWASFT) aan de slag gegaan met VR-technologie. Incidentcommandanten gebruiken het om zich voor te bereiden op situaties als terroristische aanslagen, verwoestende overstromingen en complexe verkeersongevallen op de snelweg. In de virtuele omgeving, met levensechte simulaties, scherpen de commandanten hun expertise, beslissingsvermogen en crisisbeheersing aan. Ze gebruiken daarbij dezelfde informatie, risicobeoordelingen en protocollen als in het veld, en kunnen zo strategieën ontwikkelen voor dit soort extreme omstandigheden.
Ondertussen maken student-ambulancemedewerkers in de West Midlands gebruik van een geavanceerde VR-simulator om hun rijvaardigheid in noodsituaties te verbeteren. De simulator, bestaande uit een ambulance-dashboard met een stuur, bewegende pedalen en zwaailichten, plaatst studenten in allerlei scenario’s die ze in het echte leven kunnen tegenkomen, zoals extreme weersomstandigheden of een voetganger die plotseling de weg op loopt. Zo kunnen de studenten spiergeheugen en snelle reflexen trainen voor noodsituaties zonder zichzelf of anderen in gevaar te brengen. “Dit zijn scenario’s die zich tijdens het rijden met een ambulance kunnen voordoen, maar die we niet in het echt kunnen nabootsen”, legt instructeur Russell Ames uit. “We willen dat ze zich hierop voorbereiden, zodat ze veilig bij patiënten kunnen komen en levens kunnen blijven redden.”
Onderhuidse strijd
Hulpverleners maken op hun werk allerlei traumatische dingen mee, wat vaak tot psychische problemen leidt. Hoe kunnen we hun mentale gezondheid helpen?
Zoals we al een paar keer hebben aangehaald, eist het werken in de spoedeisende hulp een zware emotionele tol. Buitenstaanders zien vooral de fysieke gevaren en technische uitdagingen waar hulpverleners mee te maken hebben. Maar onderhuids woedt een andere strijd, namelijk in de hoofden en harten van de mensen die naar de rampen toesnellen, waar anderen er juist vandaan vluchten. Laten we eens stilstaan bij wat hulpverleners in een typische week meemaken: zware auto-ongelukken, kinderen die vechten voor hun leven, zelfmoordpogingen, huiselijk geweld en ander diep menselijk leed. Ze krijgen regelmatig te maken met traumatische gebeurtenissen die de meesten van ons misschien één of twee keer in ons leven meemaken, en als we geluk hebben nooit. Het is dan ook geen wonder dat deze ervaringen diepe psychologische sporen bij hulpverleners achterlaten.
Volgens de National Institutes of Health is bij bijna 20% van de hulpverleners een angststoornis vastgesteld, terwijl 10% worstelt met stemmingsstoornissen. Verder blijkt uit onderzoek dat in het Verenigd Koninkrijk bijna 14% van de zorgprofessionals aan PTSS lijdt. Wat vooral zorgwekkend is, is dat veel hulpverleners pas hulp zoeken als hun klachten echt ernstig worden. Op dat moment zijn de psychologische wonden al diep, waardoor het herstel moeilijker is en langer duurt. “Als mensen anderen helpen met traumatische ervaringen, schuiven ze hun eigen trauma vaak opzij,” vertelt Dr. Nicola Cogan, hoofd wetenschappelijk adviseur aan de Universiteit van Strathclyde in Schotland. “Gemiddeld gaan er negen jaar voorbij voordat hulpverleners voor het eerst hulp zoeken voor trauma. Ze denken vaak dat ze sterk moeten zijn en alles moeten aankunnen, maar ze moeten ook aan hun eigen welzijn denken.”
Cultuuromslag
Om hulpverleners te ondersteunen en ze te helpen proactief om te gaan met hun mentale gezondheid, hebben onderzoekers van de Universiteit van Strathclyde samen met softwareontwikkelaar Sentiental een AI-app gemaakt. Deze app, Sentinel, helpt hulpverleners om vroege tekenen van trauma te herkennen en actie te ondernemen voordat ze ernstigere aandoeningen ontwikkelen. De app is ontwikkeld in nauwe samenwerking met hulpverleners zelf en biedt allerlei functies gericht op mentale gezondheid, zoals psycho-educatie, ontspanningstechnieken, slaaptherapie, fysieke oefeningen, copingstrategieën, een dagboek en handige tools om de gemoedstoestand bij te houden.
Naast dat tools als Sentinel hulpverleners helpen bij hun mentale gezondheid, kunnen ze ook een cultuuromslag binnen de hulpdiensten op gang brengen. Door het bespreekbaar maken van emoties en het vroegtijdig signaleren van problemen, kan er afgerekend worden met de oude ‘niet zeuren maar doorgaan’-mentaliteit die al zoveel verborgen leed heeft veroorzaakt. Veel hulpverleners zijn bang dat ze als zwak of niet-solide worden gezien als ze toegeven dat ze het mentaal moeilijk hebben. Weer anderen wennen aan hun symptomen, zonder te erkennen dat wat hen dwarszit niet louter ‘bij het werk hoort’, maar in feite psychisch leed is dat behandeld kan worden. “Het is niet langer acceptabel om tegen personeel te zeggen ‘dit hoort er nu eenmaal bij’,” aldus Mykay Kamara, CEO van Sentinel. “Er rust een duidelijke zorgplicht op de schouders van de werkgever.”
Conclusie
Wat kunnen we uit het bovenstaande meenemen? Voor mensen die in hulpdiensten werken – of het nu om meldkamercentralisten, ambulancepersoneel of artsen op de spoedeisende hulp gaat – bieden deze technologieën iets van onschatbare waarde: de kans om meer levens te redden, en tegelijkertijd de immense druk te verlichten die gepaard gaat met razendsnel beslissingen moeten nemen in chaotische omstandigheden. De emotionele tol van het werk in de spoedeisende hulp is enorm, dus stel je eens voor wat een verschil het maakt als een AI-tool je intuïtie over een hartstilstand bevestigt, of als virtual reality je heeft voorbereid op een scenario dat je nog nooit hebt meegemaakt, maar waar je nu uitstekend voor bent toegerust.
Voor patiënten en potentiële patiënten (en laten we eerlijk zijn, dat zijn we allemaal) bieden deze ontwikkelingen iets heel belangrijks: de hoop dat als we ooit in de problemen komen – door bijvoorbeeld een auto-ongeluk, een hartaanval of een allergische reactie – het systeem dat ons te hulp schiet slimmer, sneller en beter is dan ooit. Natuurlijk zit er ook een keerzijde aan dit verhaal. Hoe zorgen we ervoor dat deze systemen de bestaande ongelijkheden in de gezondheidszorg niet in stand houden als we meer beslissingen aan AI toevertrouwen? En hoe behouden we het delicate evenwicht tussen technologische efficiëntie en de empathische menselijke benadering die op zichzelf al helend kan werken in tijden van crisis?
